Alzheimer Hastalığı, Periodontal Patojenler ve Oral Mikrobiyota
Tuğba Cici – Leoxygen Biyoteknoloji Sanayi Ve Ticaret Anonim Şirketi, Kurucu
Alzheimer hastalığı (adını Alman psikiyatrik Alois Alzheimer'den almıştır) en yaygın demans türüdür ve nöral plaklar ve nörofibriler yumaklar ile karakterize yavaş ilerleyen nörodejeneratif bir hastalık olarak tanımlanabilmektedir. Alois Alzheimer, ölmeden önce hafıza kaybı ve kişilik değişikliği yaşayan ilk hastasının beynini incelerken amiloid plakların varlığını ve büyük bir nöron kaybını fark etti ve durumu ciddi bir serebral korteks hastalığı olarak nitelendirmiştir. Emil Kraepelin, 8. baskı psikiyatri el kitabında ilk kez bu tıbbi duruma Alzheimer hastalığı adını vermiştir. Şu anda dünya çapında yaklaşık 50 milyon Alzheimer hastası vardır ve bu sayının her 5 yılda bir ikiye katlanarak 2050 yılına kadar 152 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Günümüzde Alzheimer hastalığının tedavisi yoktur ancak sadece semptomları iyileştiren mevcut tedaviler vardır. Yaşlanan bir toplumda Alzheimer hastalığının prevalansının yüksek olması ve Alzheimer hastalarının yaşam kalitelerinin düşük olması bireyler, aileler ve toplum için ciddi sorunlar yaratmaktadır. Bununla birlikte Alzheimer hastalığının etiyolojisi ve patogenezi hala tam olarak anlaşılamamıştır. Son araştırmalar, oral disbiyozun Alzheimer hastalığının patogenezi ile yakından ilişkili olduğunu ve oral bakteriyel enfeksiyonun Alzheimer hastalığının nedenlerinden biri olabileceğini bildirmiştir. Ağız boşluğu, insan vücudunun en büyük mikrobiyal ekosistemidir ve homeostazı sağlık için kritik bir öneme sahiptir. Oral disbiyozun neden olduğu bakteriyel enfeksiyonlar, beyindeki amiloid β-proteininin (Aβ) metabolik dengesizliğini ve Tau proteininin hiperfosforilasyonunu doğrudan ve dolaylı olarak indükleyebilmektedir. Sonrasında ise nöronlara zarar veren senil plaklar ve nörofibriler yumaklar oluşturmaktadır[1, 2].
Alzheimer hastalığı, beyindeki hücrelerin dejenerasyonuna neden olan bir hastalıktır ve düşünmede azalma ve günlük aktivitelerde sorunlar ile karakterize olan demansın ana nedenidir. Alzheimer hastalığı çok faktörlü bir hastalık olarak kabul edilmektedir. Alzheimer hastalığının nedeni olarak iki ana hipotez öne sürülmüştür: kolinerjik ve amiloid hipotezleri. Ayrıca artan yaş, genetik faktörler, kafa travmaları, damar hastalıkları, enfeksiyonlar ve çevresel faktörler gibi birçok risk faktörü de Alzheimer hastalığında rol oynamaktadır. Şu anda, kolinesteraz enzimi inhibitörleri ve N-metil d aspartat antagonistleri dahil olmak üzere Alzheimer hastalığını tedavi etmek için onaylanmış sadece iki sınıf ilaç vardır. Bu ilaçlar sadece Alzheimer hastalığının semptomlarının tedavisinde etkilidir; ancak hastalığı iyileştirmez veya önlemez. Günümüzde yürütülen araştırmalar, anormal tau protein metabolizması, β-amiloid, inflamatuar yanıt, kolinerjik ve serbest radikal hasarı gibi çeşitli mekanizmaları hedefleyerek Alzheimer hastalığının patolojisini anlamaya odaklanmakta ve hastalığın seyrini değiştirebilen başarılı tedaviler geliştirmeyi amaçlamaktadır[6].
Alzheimer hastalığının başlangıcında, oral mikroorganizmaların beyin dokusuna yayıldığı veya düşük seviyeli sistemik inflamasyonda rol oynadığı tahmin edilmektedir. Porphyromonas gingivalis , Alzheimer hastalarının beyninde kronik periodontitisin kilit patojeni olarak tanımlanmıştır. Epidemiyolojik çalışmalar, periodontitis ile Alzheimer hastalığı arasında bir ilişki olduğunu bildirmiştir. Ancak Porphyromonas gingivalis gibi oral mikroorganizmaların etkisi, Alzheimer hastalığının patogenezi ve potansiyel nedensel ilişkisi hala belirsizdir. Mikrobiyal disbiyoza katkıda bulunan faktörler arasında yaşlanma, lokal inflamasyon, sistemik hastalıklar, takma dişin olması, bakım evlerinde yaşama ve yeterli ağız hijyeni olmaması vardır. Porphyromonas gingivalis ölüm sonrası beyin örneklerinde tespit edilmiştir. Tükürük örneklerinin veya oral biyofilmlerin mikrobiyom analizleri, Alzheimer hastalığında sağlıklı deneklere kıyasla azalmış bir mikrobiyal çeşitlilik ve farklı bir kompozisyon göstermiştir. Birçok in vitro ve hayvan çalışması, P gingivalis'in Alzheimer hastalığına bağlı değişiklikleri indükleme potansiyelinin altını çizmektedir. Hayvan modellerinde, P gingivalis veya bileşenlerinin tekrarlayan uygulamaları, beyinde proinflamatuar mediatörleri ve β-amiloidi arttırmış ve hayvanların bilişsel performansını bozmuştur. Özetle, yaşlılarda ve özellikle kognitif bozukluğu olan hastalarda periodontal terapi, yaşam kalitelerini iyileştirmek için çok büyük bir öneme sahiptir[7-9].
Biyofilm mikrobiyom verileri üzerine yakın zamanda yayınlanan bir çalışmada, Alzheimer hastalığında mikrobiyal çeşitliliğin azaldığı bildirilmiştir[7].
Sonuç olarak Alzheimer hastalığı yaygın bir nörodejeneratif hastalıktır ve Alzheimer hastalarında oral mikrobiyomun değiştiği görülmüştür. Oral mikrobiyomun Alzheimer hastalığının patofizyolojik ve immünoinflamatuar mekanizmaları üzerindeki etkisine dair kanıtlar birikmektedir[10]. Periodontitis, disbiyotik bir mikrobiyotanın neden olduğu bulaşıcı olmayan kronik bir hastalıktır. Patojenler kan dolaşımına yayılabilir, diğer doku veya organlarda kolonize olabilir ve Alzheimer hastalığı gibi diğer patolojilerin başlamasına neden olabilir. Patojenler beyni kalıcı veya geçici olarak kolonize edebilir ve bir bağışıklık tepkisine yol açabilmektedir[11]. Artan kanıtlar, periodontal patojenlerin ve bunlara verilen inflamatuar yanıtların Alzheimer hastalığının patogenezinde rol oynadığını göstermektedir.
Referanslar:
Breijyeh, Z., & Karaman, R. (2020). Comprehensive Review on Alzheimer's Disease: Causes and Treatment. Molecules (Basel, Switzerland), 25(24), 5789. https://doi.org/10.3390/molecules25245789
Li, Y. C., Liu, Y., Chen, F., Chu, M., & Chen, X. C. (2022). Sichuan da xue xue bao. Yi xue ban = Journal of Sichuan University. Medical science edition, 53(2), 194–200.
Sureda, A., Daglia, M., Argüelles Castilla, S., Sanadgol, N., Fazel Nabavi, S., Khan, H., Belwal, T., Jeandet, P., Marchese, A., Pistollato, F., Forbes-Hernandez, T., Battino, M., Berindan-Neagoe, I., D'Onofrio, G., & Nabavi, S. M. (2020). Oral microbiota and Alzheimer's disease: Do all roads lead to Rome?. Pharmacological research, 151, 104582. https://doi.org/10.1016/j.phrs.2019.104582
Knopman, D. S., Amieva, H., Petersen, R. C., Chételat, G., Holtzman, D. M., Hyman, B. T., Nixon, R. A., & Jones, D. T. (2021). Alzheimer disease. Nature reviews. Disease primers, 7(1), 33.
Kumar, A., Sidhu, J., Goyal, A., & Tsao, J. W. (2022). Alzheimer Disease. In StatPearls. StatPearls Publishing.
Breijyeh, Z., & Karaman, R. (2020). Comprehensive Review on Alzheimer's Disease: Causes and Treatment. Molecules (Basel, Switzerland), 25(24), 5789. https://doi.org/10.3390/molecules25245789
Jungbauer, G., Stähli, A., Zhu, X., Auber Alberi, L., Sculean, A., & Eick, S. (2022). Periodontal microorganisms and Alzheimer disease - A causative relationship?. Periodontology 2000, 89(1), 59–82. https://doi.org/10.1111/prd.12429
Dominy, S. S., Lynch, C., Ermini, F., Benedyk, M., Marczyk, A., Konradi, A., Nguyen, M., Haditsch, U., Raha, D., Griffin, C., Holsinger, L. J., Arastu-Kapur, S., Kaba, S., Lee, A., Ryder, M. I., Potempa, B., Mydel, P., Hellvard, A., Adamowicz, K., Hasturk, H., … Potempa, J. (2019). Porphyromonas gingivalis in Alzheimer's disease brains: Evidence for disease causation and treatment with small-molecule inhibitors. Science advances, 5(1), eaau3333. https://doi.org/10.1126/sciadv.aau3333
Ryder M. I. (2020). Porphyromonas gingivalis and Alzheimer disease: Recent findings and potential therapies. Journal of periodontology, 91 Suppl 1(Suppl 1), S45–S49. https://doi.org/10.1002/JPER.20-0104
Maitre, Y., Mahalli, R., Micheneau, P., Delpierre, A., Amador, G., & Denis, F. (2021). Evidence and Therapeutic Perspectives in the Relationship between the Oral Microbiome and Alzheimer's Disease: A Systematic Review. International journal of environmental research and public health, 18(21), 11157. https://doi.org/10.3390/ijerph182111157
Parra-Torres, V., Melgar-Rodríguez, S., Muñoz-Manríquez, C., Sanhueza, B., Cafferata, E. A., Paula-Lima, A. C., & Díaz-Zúñiga, J. (2021). Periodontal bacteria in the brain-Implication for Alzheimer's disease: A systematic review. Oral diseases, 10.1111/odi.14054. Advance online publication.