Bir Malformasyon Örneği: Piebaldizm
Eda Altuntaş- İstanbul Üniversitesi, Biyoloji Bölümü
Malformasyon Nedir?
Malformasyon veya oluşum anomalisi , genetik olaylardan kaynaklanan, bir kromozom üzerinde ki gen sayısı değişikliği (kromozom anöploidi) ve kopmuş ya da kaybolmuş kromozom parçasının başka bir kromozoma yapışmasıyla (kromozom translokasyonu) bununla birlikte birkaç anomalinin eş zamanlı meydana gelmesiyle sendrom olarak ortaya çıkar.[1]
İnsan malformasyonuna örnek olarak gösterilen pigment bozukluğu hastalığı olan piebaldizm, nadir görülen eşey kromozomlarına bağlı baskın (dominant) geçişli hastalıktır. Embriyonik gelişim sırasında ırk ve cins ayrıımı gözetmeksizin c-kit geni bozukluğu (mutasyonu) sonucu gerçekleşir.[2]
KIT Geni Nedir?
KIT geni, kromozom 4’ün uzun kolunda bulunur ve gelişim sırasında öncül kan ve kök hücre büyümesi ve göçünü kontrol eden nöral krest hücrelerindeki proteini kodlar. Bu gendeki herhangi bir mutasyon sonucu, pigment, kulak, bağırsak, kan ve mikrop hücreleri düzgün şekilde bölünmez ve çoğalmaz, bu da depigmente cilt ve saç, sağırlık, azalmış peristalsis ve anemi ile sonuçlanır. KIT geni, pigment üretmekte sorumlu olan melanositlerin yüzeyindeki gen mutasyonları ve kromozom translokasyonlarında rol oynayan tirozin kinaz enzimini kodlar . KIT reseptöründe herhangi bir yerindeki mutasyon, değişen bulgulara neden olur. Hücre dışı boşluktaki bir mutasyon hafif piebaldizm semptomlarına neden olurken, hücre içi veya sitoplazmik alandaki mutasyon ileri seviye piebaldizm sendromuyla ilişkilendirilir. Hücre içi boşluk mutasyonları tirozin kinaz aktivesini bozar ve gelişimsel sorunlara yol açar.[1,3]
Piebaldizm, KIT proto-onkogen veya SNAI2 (Slug) genindeki bir mutasyondan kaynaklanır ve KIT geninin mutasyonları, piebaldizm vakalarının çoğuna neden olur geri kalan kısım genellikle SNAI2 genine addedilir. Klinik tanıyı doğrulamak için genetik taramalar yapılmalıdır. Çünkü vitiligo ve Waardenburg Sendromu gibi diğer genetik, cilt pigmentasyon bozukluklarında benzer fiziksel semptomlar vardır.[3]
Şekil 1: İnsan yenidoğanda peibaldizm. KIT genindeki mutasyonla oluşur. Genetik olan bu durum bağırsak ve kulak sinirlilerinin yanlış gelişimiyle oluşan kısırlık, anemi, saç ve deri bölgesinde pigment eksikliğine neden olur. [4]
Bir nüfusta belirlenmiş zaman kriterinde hastalık veya hastalıkların yeni oluşumlarının sayısı insidans olarak adlandırılır. Peibaldism insidansı ise 1/20000’den az olduğu düşünülmektedir. Irk ve cinsiyet ayrımı gözetmeyen pieblad (alaca) ile de bilinen sendromda, saç ve derideki pigment eksikliği doğumdan itibaren bulunur ve kalıcır. Zaman içerisinde deride renk kaybı olan alanların içerisinde kendi kendine repigmentasyon oluşturabilir. Piebaldism hastalarının çoğunda üçgen şeklinde genelde alın ortasında beyaz perçem bulunur. Perçemde ki tüm saçlar beyazdır ve perçemin altındaki deri pigmentsizdir, burun kökü, göğüs, gövdenin ön bölümü, kol, bacak, kaş ve kirpiklerde etkilenebilir.[1,2] Bu sendromda bazı durumlarında, gelişme sorunları ortaya çıkar. Gelişimsel anamoliler anemi, kısırlık, sağırlık, bağırsakta peristalsize neden olan sinir eksikliğide görülür.[3]
Piebaldizmin genetik temeli, KIT genin üreme ve kan hücrelerinin öncüllerinde ve nöral krestte eksprese edilen proteinin kodlanmasıdır. KIT proteini bu hücreleri hızlı bir şekilde çoğaltarak nöral krestler hücreleri pigment hücrelerini (melatonin), bazı kulak hücrelerini ve bağırsak nöronlarını oluştururlar. Eğer gerektiği kadar hızlı çoğalamazlar ise pigment eksikliği, sağırlık ve bağırsak malformasyonlarıyla sonuçlanırlar, öncü kan hücreleri (anemiye sebep olan) ve üreme hücreleri (kısırlığa sebep olan) oluşamazlar.[1]
Şekil 2: KIT mutasyonunda piebald insan ve fare. Bilim insanları, insan sendromlarını gösteren hastalıkların hayvan modeli üzerinde çalışır ve bu sendromların sebeplerini belirlerler. Farede piebald sendromunda kullanılan hayvan modellerindendir.[3]
Peibaldizm hastalığının tanısı konulurken vitilgo ve Waardenburg sendromuyla karıştırılabiliniyor. Piebaldizmin doğuştan olması, doku bozukluğu ya da yaraların (lezyon) kararlı olması ve akral kısımların olmaması nedeniyle vitiligodan farklıdır. Waadenburg sendromu ise doğum sırası oluşan anamoli olan beyaz perçem, burun kökü hacminin artışı, sinirsel işitme yitimi ile özelleşmiş sendromdur.[5]
Tedavisi
Piebaldizm tedavisinde sıkıntı yaşanan hastalıktır. Güneş yanıklarından ve hücrelerin kanserleşmesinden (karsinogenez) sakınmak için güneşten koruyucular önerilmelidir. Deride renk kaybolması (depigmentasyon) genel olarak medikal tedavilere cevap vermez. Peibaldizm hastalığı tedavisinde daha çok cerrahi teknikler kullanılır fakat bu da deri üstünde iz bırakabileceği için pek uygun olmayacağı düşünülür.[2]
Referanslar
1. Erkan, M., & İrez, T. (2013). Gelişim Biyolojisi. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
2. Saylam Kurtipek G, Tunçez Akyürek F, Ataseven A. Ailesel Bir Piebaldizm Olgusu. Turk
J Dermatol 2015;9:153-155.
3. Piebaldism expressed in a human child and in a mouse. Gilbert, Scott F. "Developmental
Anatomy." Developmental Biology. 9th ed. Sunderland, MA: Sinauer Assoc., 2010. 27.
Print.
4. Şekil 1: http://studymedicalphotos.blogspot.com/2016/04/
5. TURAN, H., USLU, E., ACER, E., GÜN, E., & BAŞAR, F. (2013). Piebaldizm: Ailesel
bir olgu sunumu. Turkiye Klinikleri Journal of Dermatology, 23(2), 63-65.