Ceviz (Juglans regia)
Selen EMİRHANOĞLU- Biyomühendislik, Mühendislik Fakültesi, Marmara Üniversitesi
Endüstriyel çalışmalarda ve bilimsel araştırmalarda meyve kalitesinin yüksekliği sebebiyle uzun yıllardır yaygın olarak tercih edilen ceviz, başta İngiliz cevizi olmak üzere Anadolu cevizi ve İran cevizi gibi türleriyle botanikte, sert kabuklu meyve türleri arasında Juglandaceae familyası ve Juglans cinsinde yer alan Juglans regia türü olarak tanımlanmaktadır[1].
Ceviz (Juglans regia); boyu 25 m’ye, göğüs çapı 2,5 m’ye ulaşabilen kalın dallı ve geniş tepeli ağaçta yetiştirilmesi sebebiyle, yeşil meyveden tüketilebilir meyveye dönüşüm sürecinde yaprakları, kabukları ve hatta kökleri kolaylıkla gözlemlenebilmektedir[2]. Türkiye’de çoğunlukla Batı Karadeniz, Akdeniz ve Ortadoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen cevizin (Juglans regia), yapılan arkeolojik kazılarda üç bin yıldan fazla süredir insan hayatında tüketim ürünü ve malzeme olarak rolünün izlerinin belirlenmesi, ceviz (Juglans regia) ağaçlarından elde edilebilecek ürünler üzerine gözlemleri ve potansiyel araştırmaları destekleyen önemli unsurlardan biri olmuştur[1].
Şekil 1: Ceviz (Juglans regia)[3].
Cevizin (Juglans regia) yeşil meyve hali diğer bir deyişle kabuğu sertleşmeden önceki hali, ilaç ve gıda endüstrisinde; ağacın yaprak, kabuk ve kök kısımları boya endüstrisinde, ceviz (Juglans regia) yağı ise çeşitli endüstriyel üretim süreçlerinde ve sanatsal amaçlarla kullanılan bir üründür. Bunların dışında dünyanın pek çok ülkesinde araştırmacılar tarafından cevizin (Juglans regia) meyve olarak tüketiminin insan sağlığı üzerine etkilerinin gözlemlemek amacıyla cevizin (Juglans regia) bileşimini makro ve mikro düzeylerde inceleyen çalışmalar yürütülmektedir[1].
Şekil 2: Cevizin (Juglans regia) morfolojisi[4].
Yapılan araştırmalara göre ceviz (Juglans regia) yaklaşık %70’i yağ olan bir meyvedir. Yüksek yağ içeriğinde dikkat çeken linoleik ve oleik yağ asitleri gibi esansiyel yağ asitlerinin varlığı olmuştur. Bu esansiyel yağ asitleriyle birlikte zengin antioksidan içeriğinin sinir sistemine ve kardiyovasküler sisteme zarar veren Alzheimer ve Parkinson gibi sinir sistemi hastalıklarının ortaya çıkmasını geciktirme ve engelleme gibi özelliklerinin olduğu, hatta kanser riskini azaltabildiği yapılan çalışmalarda ortaya çıkmıştır. İnsan beyni üzerine yapılan bazı araştırmalarda, çocuklarda depresyon, dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin görülmesinde ortalama bir insan beyninin ihtiyaç duyduğu kadar yapısal karakterli yağlar yani Omega-3 yağ asidinin tüketilmemesinin etkili olduğu kanıtlanmaya çalışılmıştır. Dikkat çeken diğer bir konu da ceviz (Juglans regia) ve beynin fiziki yapısı ile birlikte cevizin besin içeriği ile beynin ihtiyacı olan besin maddelerinin benzerliği arasındaki ilişkidir. Beyin, sinirlerde gerçekleşen elektrokimyasal olaylar sırasında ihtiyacı olan gümüş iyonları, çalışmalarda meyveler içinde içeriğinde gümüş iyonları bulunduğu tespit edilen tek meyve olan cevizden (Juglans regia) karşılayabileceği ve özellikle çocukların zeka gelişimini de olumlu yönde etkilediği araştırmalarla ortaya konulmuştur. Bunun yanında cevizin (Juglans regia) insan beyninde biyolojik saatin düzeninde önemli role sahip, uyku düzeninden sorumlu melatonin hormonunun seviyesini ve etkinliğini artırdığı ifade edilmektedir[5].
Şekil 3: Ceviz (Juglans regia) ve insan beyni[5].
Beslenme düzeninde yeterli miktarda ceviz (Juglans regia) bulunan insanlarda, vücuda alınan Omega-3 yağ asitleri sayesinde kolesterol seviyesinin sağlıklı seviyede düzenlenmesi ile birlikte doğada bulunan 20 esansiyel aminoasit çeşidinden biri olan arjinin içeriğinin ve doymamış yağ asitlerinin varlığının antihipertansif (yüksek tansiyon düşürücü) ve antienflamatuar (iltihap ve ödem azaltıcı) etkisi sayesinde kardiyovasküler risk faktörlerinde (kalp ritmi bozukluğu, damar tıkanıklığı, yüksek tansiyon vb.) azalma gözlenmektedir. Ek olarak ceviz (Juglans regia) içinden elde edilen yağ; üst solunum yolları enfeksiyonlarının, idrar yolu enfeksiyonlarının ve mide ve bağırsak ağrılarının, saç kuruluğu ve saç derisi yaralarının, kansızlığın tedavi sürecinde yaygın bitkisel tedavi yöntemlerinde kullanılmaktadır. Cevizin yetiştirilme sürecindeki gelişimine göre; cevizin (Juglans regia) suda kaynatılan olgunlaşmış meyve kabuğu bağırsak iltihaplarının ve mantar hastalıklarının tedavisinde, suda kaynatılan yeşil kabuklu ceviz (Juglans regia) ise kansızlığın, mide iltihaplarının, aknelerin, uçukların ve apselerin tedavisinde tercih edilmektedir[5].
Ceviz (Juglans regia) hem endüstriyel açıdan yüksek bir değere sahip hem de beslenme ve tıbbi bitkisel tedavilerde meyve, yaprak, kabuk kısımları değerlendirilebildiği için fonksiyonel bir gıda olarak bilinmektedir[5]. Cevizin (Juglans regia) insan sağlığına yararları üzerine yapılan çalışmalar, günümüzde tedavisinde kullanılan hastalıkların ve benzer hastalıkların tanı ve teşhisinin geniş bakış açılarıyla değerlendirilmesine, zengin içeriği farmasötikte ilaç geliştirme çalışmalarına ışık tutmaktadır.
Referanslar
1. Bayazit, S., Tefek, H., & Çalışkan, O. (2016). Türkiye’de ceviz (Juglans regia L.) araştırmaları. Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1), 169-179. 19 Temmuz 2021 tarihinde, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/308610 adresinden erişilmiştir.
2. Kantay, R. & Ünsal, Ö. (2000). Ceviz (Juglans regia L.) Odununun Yoğunluğu ve Bazı Mekanik Özellikleri. Turk J Agric For, 24, 751-756. 19 Temmuz 2021 tarihinde, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/120180 adresinden erişilmiştir.
3. “Juglans regia (Common walnut)”. European Forest Genetic Resources Programme (EUFORGEN), Species. (Online arşiv). 23 Temmuz 2021 tarihinde,
http://www.euforgen.org/species/juglans-regia/ adresinden erişilmiştir. (Şekil 1’de görsel kullanılmıştır.).
4. Mu, X. Y., Sun, M., Yang, P. F., & Lin, Q. W. (2017). Unveiling the identity of wenwan walnuts and phylogenetic relationships of Asian Juglans Species Using Restriction Site-Associated DNA-Sequencing. Frontiers in plant science, 8, 1708. 23 Temmuz 2021 tarihinde,
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpls.2017.01708/full adresinden erişilmiştir.
(Şekil 2’de görsel kullanılmış ve esinlenilmiştir.).
5. Şimşek, M., & Gülsoy, E. (2016). Ceviz ve İçerdiği Yağ Asitlerinin İnsan Sağlığı Açısından Önemi Üzerine Yapılan Bazı Çalışmalar. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(4), 9-15. 20 Temmuz 2021 tarihinde, http://www.igdir.edu.tr/Addons/Resmi/announc/8023/1.pdf adresinden erişilmiştir.