Gebeliğe Bağlı Diyabetin Anne ve Bebekteki Etkileri
Yeşim Köylüoğlu, Yeditepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik
Diyabet ve Gebeliğe Bağlı Diyabet Nedir?
Diyabet kronik bir hastalıktır. Tip 1, tip 2 ve gebeliğe bağlı diyabet olmak üzere 3 genel kategoriye ayrılır. Tip 1 (insüline bağlı) diyabet vücutta insülin üretiminin hiç olmaması veya yok denilecek kadar az olması durumudur. Tip 2 diyabet yeterli insülin üretimine karşın insülinin hücrelere gireceği reseptörlerin en az yarısının duyarsızlaşmasıyla kanda glikoz seviyesinin normalin üstünde seyretmesi durumudur. Gebeliğe bağlı diyabet ise gebeliğin 24. haftasından doğuma kadar olan süreçte görülür ve gebeliğin 24. haftasından önce tespit edilen diyabet gebeliğe bağlı diyabet değildir.
Gebeliğe bağlı diyabet (GDM) sadece gebelikte görülen ve gebelik esnasında gelişen glukoz intoleransıdır (1).
Diyabet hamilelikte sıklıkla görülen bir hastalıktır. Görülen diyabetin yüzde 90’ını gebeliğe bağlı diyabet (GDM), yüzde 10’unu ise gebelik öncesi diyabet oluşturmaktadır (2).
Gebeliğe bağlı diyabetin tanısında oral glikoz tolerans testi (OGTT) kullanılan bir yöntemdir. Tek basamaklı veya iki basamaklı olarak kullanılabilir (3).
Gebelikte Görülen Diyabetin Sebep Olabileceği Komplikasyonlar
Kronik bir hastalık olan diyabet gebe olmayan insanlarda da ciddi sağlık sorunları ortaya çıkarabilmektedir. Gebelikte ise kontrol edilmezse hem anneye hem de bebeğe ciddi zararlar verebilir. Bunlardan bazıları şöyledir:
- Kendiliğinden Düşük (Spontan Abortus)
- Preeklampsi
- Hidroamnios (Artmış Amniyon Sıvısı)
- İri Bebek
- Enfeksiyonlar
- Doğum öncesi ve yenidoğan bebek ölümleri
- Bebekte Doğuştan Gelen Anomaliler
Rahim içi ölüm riski gebeliğin son haftalarında çok yüksek olduğu için gebeliğe bağlı diyabeti olan hamile bireyleri uzmanlar 37 veya 38. haftada sezeryan yolla doğuma alırlar (4).
Kimler Risk Altındadır?
Her gebe risk altında değildir ve risk altında olduğu düşünülmeyen gebeler taramadan geçmek zorunda değildir. Risk altında bulunan gebeler ise 24 ile 28. hafta arası taramadan geçmelidir. Risk altında olan gebeler şu şekildedir:
- Obezite
- Gebeliğe Bağlı Diyabet Geçmişi
- Ailede Diyabet Geçmişi
- Erken Doğum
- İleri Yaşta Gebelik
- Rahim İçi Ölü Bebek
- Glikozüri
- Fetüsün Haftasına Göre Büyük Olması
- Önceki Gebelikte Toksemi Geçmişi (5,6)
Gebeliğe Bağlı Diyabette Tedavi
Tedavinin amacı gebeliğe bağlı diyabeti kontrol altında tutmak ve ölüm oranlarını azaltmaktır. Tokluk kan glikoz seviyesini bu süreçte takip önemli bir durumdur. Bunu da birkaç yöntem ile yapmak mümkündür. Bunlardan birincil olanı beslenme yani diyettir. Yalnızca diyet ile yarı yarıya kontrol altında tutmak mümkündür. Annenin bir uzman ile görüşüp kendisi ve bebek için yeterli besini alması çok önemlidir. Aynı zamanda kilo alma dengesi sağlanmalıdır ve sıklıkla kontrol edilmelidir. Bir diğer yöntem ise egzersizdir. Egzersizin açlık ve tokluk kan glikoz seviyeleri üstünde olumlu etkileri vardır ve hafif egzersizler anneye ve fetüse yararlıdır. Hipertansiyonu ve düşük yapma riski olan gebelere önerilmemektedir. Egzersiz bir uzman kontrolünde yapılmalıdır. Bazı durumlarda da medikal tedavi gerekebilmektedir. Bunlar oral antidiyabetik ve insülindir. Diyet ve egzersizin yetersiz olduğu görüldüğü zaman insülin veya antidiyabetik tedavi uygulanabilmektedir.
Doğumdan sonra 6. haftaya gelindiğinde ise annenin oral glikoz tolerans testi (OGTT) yaptırması gerekir durum normale dönmüşse 3 yılda bir olmak üzere annenin glikoz seviyeleri takip edilmelidir şayet durum normale dönmemiş ise uzman kontrolünde diyet, egzersiz uygulanmalı hatta yaşam biçimini değiştirmesi yolunda adım atması gerekebilir (7).
Sonuç
Bir ülkenin gelişmişlik ölçeği bebek ölüm oranıyla paralellik gösterir ve bilinçlendirilmiş bir toplumda bebek ölüm oranları düşüktür. Bilinçli gebeler hem kendileri hem de bebekleri için uzmanlarla iş birliği yapmalıdır ve sağlıklarını korumalılardır.
Gebelikte de diyabet artık sıklıkla karşımıza çıkan bir hastalıktır ve bununla mücadele etmek gerçekleşebilecek komplikasyonları önleme açısından ve tedavi edilmesi hususunda önem barındırmaktadır. Gebeliğe bağlı diyabete sahip gebe bireylerin kontrol altında tutulması ve takibi hayati önem taşımaktadır. Sadece gebelik sürecinde değil gebelik sonlandığında da ilerleyen yıllarda hem çocuğun hem de annenin takibi şarttır.
Kaynakçalar
1) Carpenter MW, Coustan DR. Criteria for screening tests for gestational diabetes mellitus.
Am Obstet Gynecol. 1982;144(7):768.
2) Özuğuz U, Aydın Y, Berker D. Gestasyonel diyabet: Risk faktörleri, tanı ve tedavi. İç Hastalıkları Dergisi. 2010;17(2): 71-9.
3) Eades CE, Cameron DM, Evans JMM. Prevalence of gestational diabetes mellitus in Europe: A metaanalysis. Diabetes Res Clin Pract. 2017; 129(7): 173- 81.
4) Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/836091
5) Fraser R, Heller S. Gestational diabetes: Aetiology and management. Obstetrıcs,
Gynaecology And Reproductıve Medıcıne 2007 December; 17(12): 345-348.
6) Sagün M, Tosun M, Malatyalıoğlu E, Çetinkaya MB, Alper T, Kökçü A. Gestasyonel diabet taramasında 50 gr oral glikoz testinin etkinliği. Türkiye Obstetri ve Jinekoloji Dergisi 2008; 5(4): 258- 62.
7) Erişim Adresi: http://www.ichastaliklaridergisi.org/managete/fu_folder/2010- 02/html/2010-17-2-071-079.htm
8) Kapak Fotoğrafı Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/hayatim/yasam- haberleri/gebelik-diyabeti-gebelik-sekeri-nedir-belirtileri-ve-tedavisi-1szcu/
9) Fotoğraf 1 Erişim Adresi: https://ilkadimlarim.com/3-ay-bebek-gelisimi
10) Fotoğraf 2Erişim Adresi: https://www.pembemavi.com.tr/Birimler/gebelik-ve- diyabet.html