Gene Drive İkilemi: Tüm Türleri Değiştirebiliriz? Ama Yapmalı mıyız?
Nurhayat Kayar, Toki Şehit İsmail Tetik Anadolu Lisesi
Gene Drive İkilemi
Bir popülasyonun, hatta tüm bir türün özelliklerini kalıcı olarak değiştirebilen genetik mühendisliği teknolojisi üzerine araştırmalar hızla ilerliyor. Doğal yaşamın korunmasına yönelik yapılan çalışmalarda teknolojiyi kullanmak ne kadar doğru tartışması hep süregelen bir tartışma ancak son zamanlarda yapılan genetik mühendisliği çalışmaları doğal yaşamla ilgili çalışmaların geldiği son noktada biyoçeşitliliğin devamı için gerekli olan doğal döngünün insan eliyle bozulması sonucu zirve yapmıştır. CRISPR ile yapılan çalışmaların yoğunluğu son zamanlarda gündeme son noktayı koymuştur. Teknoloji, çeşitli gruplardan, özellikle de geçmişte rekombinant DNA teknolojisine karşı çıkan kuruluşlardan, biraz başarı ile muhalefet etmeye başladı. 2017'nin sonlarında, bu kuruluşlar, Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Merkezi gen sürüşü ile ilgili tartışmalar için kurulan bir forumun bir parçası olan bilim adamları arasında bir e-posta gönderen bir web sitesi kurdu. Gen sürüşünün sağlanması için kullanılan rekombinant DNA teknolojisi başlangıçta yeterince kabul görmese de son zamanlarda özellikle rRNA çalışmaları ile yeniden önem kazanmıştır. Rekombinant DNA teknolojileri ile yaratılan yeni gen kombinasyonları süreç içinde yarattığı mutant özellik taşıyabilme ihtimali yüzünden canlılar üzerinde denenme konusunda risk taşıyor hala. Bir geni değiştirme (silme, yerleştirme veya değiştirme yoluyla) ve bu geni gelecek nesillere ilerletme (veya bir sonraki neslin olasılığını ortadan kaldırma) fikri Watson, Crick ve Wilkins'in DNA'nın yapısını açıklamasından bu yana olmuştur. Gen diski, CRISPR gen düzenleme aracının DNA'da parçalanma kolaylığına dayanır. Gen dürtülerinde hala önemli bilimsel zorluklar olsa da, birçok tartışma etik ve sosyal kaygılara odaklanmıştır. Gen dürtülerinde ortaya çıkan ve onu etkileyen abiyotik ve biyotik faktörler farklı döllerde farklı kombinasyonların ortaya çıkmasını sağlar. Bu dürtünün yararlı ya da zararlı yönde gelişmesi bireyin sahip olduğu genlerin bütünüyle ilgilidir.
Bütün bir türü kasten yok etmeli miyiz?
Ya birisi bunu bize yaparsa?
Ya zararlı gen güdümlü bir organizma coğrafi sınırından kaçarsa?
Canlılar arasındaki bu farklılıklar ve coğrafi sınırların aşılarak canlıların alan dışına çıkması türler arası yeni gen kombinasyonlarının oluşması belki bazen zararlı bazen de gen güdümlü organizmaların yeni ekosistemlerde yarattığı olumsuz sonuçlar için araştırılması gereken en önemli başlıklar arasında yer alıyor. Ancak teknolojinin gezegeni zararlı organizmalardan güvenli bir şekilde koruyabileceğine ve yeni ilaçlar üretebileceğine ve gıdaların büyümesini teşvik edebileceğine inanan taraftarlar için soru şu: Halkın bu kez doğru kabulünü alabilir miyiz? Genetiği değişen organizma ve halkın bu konudaki görüşleri sürekli bilim insanlarını rahatsız eden farklı araştırma konularından. Halkın bilinçsiz ama sağlık konusundaki safsata ya da gerçek ayrımı yapılmaksızın ortaya çıkan görüşleri konusunda yeni anketlerin ve tıbbi ya da biyolojik zemindeki tartışmalar kaygan bir şekilde sosyal medya da ve bilim içinde yerini alır. SynBioWatch'un arkasındaki gruplar, GDO bitkilerinin ve gıdalarının benimsenmesine agresif bir şekilde karşı çıkan, Dünya'nın Dostları, Çevre Çalışma Grubu veya Greenpeace gibi aynı sayıda çevre veya tüketici koruma organizasyonunun bir parçasıdır. Ve yeni ürün korkusu yarattı. Amerikan Bilim ve Sağlık Konseyi başkanı Hank Campbell kısa süre önce şunları yazdı: Size Biyolojik Çeşitlilik Merkezi, Toprak Tedavisi, Gıda Güvenliği Merkezi, Çevre Çalışma Grubu ve Kamu Yararı için Bilim Merkezi'nin ortak olduğunu sorarsam, bilimden nefret edebilir ve aktif olarak zayıflatabilirler. Evet bu doğru. Ayrıca, öncelikle onlar hakkında şüpheler ürettikten sonra para dava eden şirketleri yapan avukatlardır. Bilgi Teknolojileri ve Yenilik Vakfı ve kamu politikası uzmanı kıdemli üyesi Val Giddings, bir e-posta röportajında “rekombinant DNA teknolojisi ile yanlış yaptığımız en büyük şeyin, devasa, tamamen alaycı ve açlığı bilmeyen bir halkın gıda korkularını durdurarak milyonlarca insanı Greenpeace ve müttefiklerine yetiştiren tamamen dürüst olmayan propaganda kampanyası.” Rekombinat DNA teknolojisi ile ilgili yapılan gıda propagandaları içinde alerjik reaksiyon gösteren gıdaların etkileri en büyük etkiye sahip.
CRISPR ve gen ücretleri nasıl daha iyi yönlendirebilir?
Michigan State Üniversitesi'nde bir filozof ve tarım, gıda ve toplum etiği profesörü olan Paul Thompson da dahil olmak üzere bir dizi akademik etik ağırlandı: Temel araştırma etiği ve risk değerlendirmesine ek olarak, gen itici güçleri, bilim adamlarının güvene dayalı sorumlulukları, demokratikleşme teknolojisi ve epistemoloji ile sosyal güç ilişkileri arasındaki bağlantılar hakkında sorulara yol açacaktır. Rekombinant DNA piyasaya sürüldüğünde birçok bilim insanının yaptığı gibi - araştırma ve laboratuvar etiği üzerine odaklanmak yerine, bilim adamları ve diğer gen güdümlü taraftarların “insanların bir riskle ilişkili tehdit düzeyi, ciddiyeti ve derecesi hakkındaki algılarına veya yargısına” odaklanmaları gerekir. Thompson yazdı. Thompson ayrıca şunu uyarıyor: Teknolojiye karşı çıkan bazı sosyal gruplar, öfkeyi artırmak ve halkın risk altında olma duygusunu artırmak için riskin sosyal ve psikolojik olarak güçlendirilmesini kullanacaklar. Bu tür grupların fiziksel risklerle büyük ölçüde ilgisi olmayan hedefleri olabilir. Aslında, genellikle haksız güç dinamikleri ve sosyo-ekonomik riskler tarafından motive edilirler. Bazı aşırı durumlarda, teknoloji karşıtları, bir organizasyon oluşturma ve finansman çekme konusundaki kişisel çıkarlarından başka bir şey olmadan motive edilebilir. 2016 yılında ABD Hükümeti gen dürtülerinin geleceğine bakmaya başladı. Ulusal Bilim, Mühendislik ve Tıp Akademileri (NASEM), gen sürücülerinin arkasındaki bilimin durumuna ve topluma dahil olma ihtiyacına bakarak bir rapor hazırlayan bir grup topladı. Rapor, gıdalardaki gen teknolojisinin ve 1990'ların ortalarından bu yana yapılan savaşların- “hem bir şüphe mirası yarattı hem de yeni teknolojilere dikkat edecek organizasyonlar ve baskı grupları kurdu. Raporda ayrıca teknolojilerin daha geniş bir kamu gözetimi ve onayına tabi olması ve laboratuvar tekniği etiğinin ötesine geçmesi gerektiği belirtildi. Son olarak, rekombinant teknoloji tanıtıldığından beri, teknolojiyi kabul etmeye yönelik halkın tutumlarını incelemek büyük ölçüde iyileşmiştir.
Kaynakçalar
1. Andrew Porterfield, February 21,2020, Gene drives could revolutionize how we deal with pests—if the technology avoids the controversial fate of GMOs
2. By Cynthia H. Collins on September 14, 2018, Gene Drive