Harlequin Tipi İktiyoz
Besne Çelik - Moleküler Biyoloji ve Genetik, Afyon Kocatepe Üniversitesi
Harlequin tipi iktiyoz ABCA 12 genindeki mutasyonlar sonucu oluşmaktadır. Bu gen cildin en dış tabakasında yer alan hücrelerden lipit taşımak için gerekli bir proteini kodlamaktadır. Bu hastalık otozomal resesif ve taşıyıcı olan ebeveynlerden miras alınarak kalıtım yoluyla aktarılmaktadır. Genetik bir bozukluk olan Harlequin tipi iktiyoz, cildin kalınlaşmasına, kabuk derin çatlaklarla ayrılan elmas, dikdörtgen, yamuk şeklinde plaklar oluşturulmaktadır. Bu durum, göz kapaklarının, burnun, ağzın ve kulakların şeklini etkilemektedir ve bacakların, kolların ise hareket edilmesinde zorluklar yaşamaktadır. Dolayısıyla göğüsün kısıtlı hareketi ile harlequin tipi iktiyoz hastaları solunum güçlükleri ile karşılaşmaktadır[1]. Bir diğer komplikasyon ise erken doğum, enfeksiyon, vücut ısısı ile ilgili sorunlar ile dehidratasyonu içermektedir[1,2]. Bu durum ise pullu bir cilt ile karakterize bir grup genetik bozukluk olan en şiddetli iktiyoz şekli olmaktadır[3]. Harlequin tipi iktiyoz hastalığı 300.000 doğumda yaklaşık 1’i etkilenmektedir[4]. İlk olarak 1750 yıllarında Amerika’da Rahip Oliver Hart tarafından bir günlük girişinde belgelenmektedir[5]. Bu nadir hastalığın teşhisi ise genellikle doğumdaki görünme dayanır ve genetik testlerle doğrulanmaktadır. Doğumdan önce amniyosentez veya ultrason tanıyı bu süreçte desteklemektedir[2]. Bu nadir hastalığın kesin bir tedavisi yoktur[3]. Yaşamın erken dönemlerinde tipik olarak sürekli destekleyici bakımlar yapılması gerekmektedir[6]. Tedaviler nemlendirici krem , antibiyotikler, etretinat veya retinoidler içermektedir[2,6]. Bu hastalığa sahip bireylerin yaklaşık olarak yarısı birkaç ay içerisinde ölümle sonuçlanmaktadır, ancak retinoid tedavisi hayatta kalma şansını artırmaktadır[4,7]. Harlequin tipi iktiyoz hastalığına sahip bireyler yaşamın ilk yılını atlatabilen çocuklar genellikle kırmızı deri, eklem kontraktürleri ve geç büyüme gibi uzun süreli problemlerle karşılaşmaktadır[2].
Nedeni
Harlequin tipi iktiyoz ABCA12 genindeki işlev kaybı sonucunda oluşan mutasyondan kaynaklanmaktadır. ABCA12 geni deri tabakasının gelişimi için protein sentezinin düzenlenmesinde oldukça önemli bir yer almaktadır. Gendeki mutasyonlar, cilt katmanındaki lipidlerin taşınmasının bozulmasına neden olur ve ayrıca cilt gelişiminden sorumlu olan proteinlerinde küçülmüş şekilleri de yol açmaktadır. Daha az şiddetli mutasyonlar, kolodiyon zarı ve konjenital iktiyoziform eritrodermi benzeri sunumla sonuçlanmaktadır[8,9].
ABCA12, kargoları hücre zarları boyunca taşımak için ATP’ yi hidrolize eden geniş bir protein ailesinin üyeleri olan ATP bağlayıcı bir kaset taşıyıcısıdır (ABC). ABCA12’nin, ciltteki lipit bariyerinin oluşumu sırasında lamel granüllere lipit taşınması için gerekli olan keratinositlerde lipit taşıyıcı olduğu düşünülmektedir[10].
Tedavi
Cildi nemlendirmek ve korumak için sürekli bakım yapmak gerekmektedir. Sert dış katman sonunda sıyrılır ve dermişin savunmasız iç katmanları açıkta kalmaktadır. Erken komplikasyonlar, hiperkeratotik plakların çatlamasına bağlı enfeksiyon ve göğüs duvarı genişlemesinin fiziksel olarak kısıtlanmasına bağlı olarak solunum sıkıntısından kaynaklanmaktadır. Yönetim, destekliyici bakım ve hiperkeratoz ve cilt bariyeri disfonksiyonunun tedavisini içermektedir. Genellikle nemlendirilmiş bir inkübatör kullanılmaktadır. Entübasyon genellikle burun delikleri patenlenene kadar gereklidir gerekli olmaktadır. Eklabiyum çözülene ve bebekler emzirmeye başlayana kadar tüple beslenme desteği gerekmektedir. Oftalmoloji konsültasyonu, başlangıçta telaffuz edilen ve ölçekler döküldükçe çözülen ektropiyonun erken yöntemi için yararlıdır. Petrolatumun liberal olarak günde brkaç kez uygulanmasına ihtiyaç vardır. Bunlara ek olarak dijital iskemiden kaçınmak için hiperkeratozun konstriktif bantlarının dikkatli debridmanı yapılmalıdır. Kutanöz konstrüksiyon bantlarına bağlı olarak dijital otoamputasyon veya nekroz vakaları bildirilmektedir. Bu morbid komplikasyonu önlemek için gevşeme insizyonları kullanılmaktadır[11].
Tarihi
Harlequin tipik iktiyoz ilk kez 1750 yıllarından Charleston, Kuzey Karolina’dan Rev. Oliver Hart’ın günlüğünde tanımlanmıştır:
“5 Nisan 1750 Perşembe günü, Mary Evans’tan önceki gece Chastownda doğan bir çocuğun en acınası nesnesini görmeye gittim. Onu gören herkes için şaşırtıcıydı ve nasıl olduğunu pek bilmiyorum. Açıklamak gerekirse; deri kuru ve sertti ve birçok yerde çatlamış gibi görünüyordu, bir şekilde bir balık puluna benziyordu. Ağız geniş, yuvarlak ve açıktı. Dış burnu yoktu, burnun olması gereken yerde iki deliği vardı. Gözler pıhtılaşmış kan yığınları gibi görünüyordu, bir erik büyüklüğünde, korkunç bir şekilde ortaya çıktı. Dış kulakları yoktu, kulakların olması gereken yerde delikler vardı. Elleri ve ayakları şişmiş gibi görünüyordu, kramplıydı ve oldukça sert hissettim. Başın arka kısmı açıktı. Tarif edemeyeceğim kadar alçak, tuhaf bir ses çıkardı. Yaklaşık kırk sekiz saat yaşadı ve ben onu gördüğümde hayattaydı.”[12].
Referanslar
1. ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi (Kasım 2008) Harlequin iktiyoz 24.03.2021 tarihinde https://medlineplus.gov/genetics/condition/harlequin-ichthyosis/ adresinden erişildi.
2. Glick,J.B., Craiglow, B.G., Choate, K.A, Kato, H., Fleming, R.E., Siegfried, E., .… Glick, S.A. (2017). Improved Managed Of Harlequin Icthyosis With Advances in Neonatal Intensive Care. Pediatrics, 139(1): e20161003 DOI: 10.1542/peds.2016-1003
3. Shibata, A., Akiyama, M. (2015). Epidemiology medical genetics diagnosis and treatment of harlequin ichthyosis in japan. Pediatrics International, 57(4):516-522 DOI: 10.1111/ped.12638.
4. Ahmed, H., O’Toole, E. (2014). Recent advances in the genetics and management of harlequin Ichthyosis. Pediatric Dermatology, 31(5): 539-546. DOI: 10.1111/pde.12383
5. Schachner, L. A., Hansen, R.C. (2011). Pediatric Dermatology E-Book. Elsevier Health Sciences. P.598. ISBN 978-0723436652
6. NORD (Ulusal Nadir Bozukluklar Örgütü) (2006). Ihtıyoz Harlequin Tipi 24.03.2021 tarihinde https://rarediseases.org/rare-diseases/ichthyosis-harlequin-type/ adresinden erişildi.
7. Layton, T.J. (2005). Harlequin Ichthyosis’in Gözden Geçirilmesi. Yenidoğan Ağı, 24(3): 17-23. DOI: 10.1891 / 0730-0832.24.3.17.
8. Akiyama, M. (2010). ABCA12 mutations and autosomal recessive congenital ichthyosis: a review of geneotype/phenotype correlations and of pathogenetic concepts: Hum. Mutat. 31(10):1090-1096. DOI: 10.1002/humu.21326.
9. Kelsell, D.P., Norgett, EE., Unsworth, H. (2005). Mutations in ABCA12 underlie the severe congenital skin disease harlequin ichthyosis. Am J Hum. Genet. 76(5):794-803. DOI: 10.1086/429844.
10. Mitsuke, S., Suzuki, C., Akiyama, M.(2010). ABCA12 dysfunction causes a disorder in glucosylceramide accumulation during keratinocyte differenatiation. J Dermatol Sci. 60(2): 128-129. DOI: 10.1016/j.jdermsci.2010.08.012.
11. Tanahanshi, K., Sugiura, K., Sato, T., Akiyama, M.(2016). Noteworthy clinical findigs of harlequin ichthyosis digital autoamputation caused by cutaneous constriction bands in a case with novel ABCA12 mutations. Br J Dermatol. 174 (3): 689-691. DOI: 10.1111/bjd.14228.
12. Waring, J.I. (1932) Early mention of a harlequin fetüs in america. Archives of Pediatrics and Adlescent Medicine. 43(2):442 DOI: 10.1001/archpedi.1932.01950020174019
13. J. Bland Sutton (1886).A case of General Seborrhoa or “ Harlequin” Foetus J. Bland Sutton med Chir Trans.: 69: 291-296 PMCID: 2121560