İnsan Papilloma Virüsü ve Özellikleri
Ayça Nur Demir, Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi
İnsan papilloma virusu (HPV) , papillomavirus ailesinden olup ikozahedral yapıda, zarfsız, 72 kapsomerli bir virüstür. Yüksek kanserojenik potansiyeli olan 16 ve 18 tiplerinin genital kanserlere yol açma oranı %70 iken, düşük kanserojenik potansiyeli olan 6 ve 11 tiplerinin genital siğile yol açma oranı %90 olarak bilinmektedir. Virüs genomunun kanserojenik mekanizmadan sorumlu tutulan genleri E6 ve E7 olarak bilinmektedir. E6 geni p53'ü inaktive ederek, E7 ise Rb genini inaktive ederek servikal karsinogenezin gelişmesine neden olmaktadır. HPV enfeksiyonunun ileriki zamanlarda daha sık ortaya çıkma riski yaşla beraber artmaktadır.
HPV son derece yaygın bir virulan enfeksiyondur. Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol Merkezinin verilerine göre dünyada seksüel olarak aktif olan kadın ve erkeklerin yaşam boyu HPV ile enfekte olma olasılığı en az %50 olarak bildirilmiştir. HPV enfeksiyonu her yaşta ve iki cinsiyette de görülebilmektedir.
Sosyokültürel ve ekonomik olarak bağımsız olan her kadın ve erkek risk altındadır. Kadınların %80'i yaşamları boyunca en az bir kez HPV’den dolayı hasta olur. Kondom ve bariyer önlemleri riski azaltır, ancak tam olarak koruyuculuk sağlamazlar. Daha çok genç yetişkinlerde görülen bu hastalığın insanların cinsel yaşamlarında ortaya çıkan değişimlere bağlı olarak geçmiş yıllara göre son yıllarda daha fazla arttığı görülmektedir. HPV enfeksiyonu %15 oranında hiç cinsel ilişkiye girmemiş genç kızlarda ve kadınlarda da görülebilir. Çocuklarda gerçekleşebilecek HPV bulaşının faktörleri arasında kontamine objeler ve yüzeylerden indirekt olarak bulaşma, vajinal doğum, enfekte olmuş anneden süt alma, intrauterin hayatta asendan enfeksiyonlar, transplasental geçiş, semen yer almaktadır.
Tipleri ve Çeşitli Hastalıklarla İlişkisi
1970'li yıllarla beraber HPV virusu üzerinde daha yoğun çalışmalar başlamış ve gerekli bulgularla beraber günümüzde bu virüs hakkında önemli bir bilgi birikimi ve veri elde edilmiştir. Başta servikal kanser ve öncül lezyonlar olmak üzere, diğer genital kanserler, orofaringeal kanserler, genital siğiller, laringeal papillomatozis ve muhtemel bazı deri kanserlerinin ortaya çıkmasında rol aldığı düşünülmektedir. Virusun erkekte ve kadında kanser oluşumuna ve farklı enfeksiyonların ortaya çıkmasına yol açan birçok türü vardır ve bunlar arasında tip 16 ve tip 18 serviks, vulva, vajina ve penis derisi kanserleri yönünden en fazla potansiyeli olan türleridir.
HPV ve serviks kanseri arasındaki ilişkiye bakarsak; serviks kanseri (halk arasında rahim ağzı kanseri) Dünya üzerinde her 2 dakikada bir kadının ölümüne neden olan ve değişik ülkelerde yapılan çalışmalara baktığımızda kadınlarda meme kanserinden sonra en sık görülen ikinci kanser olduğu tespit edilmiştir.
Gelişmiş ülkelerde kadın kanserlerinin %3,6'sını, gelişmemiş ülkelerde kadın kanserlerinin %15'ini oluşturur. Tüm bu veriler serviks kanserinin önemini bizlere bir kere daha göstermektedir. Epidemiyolojik çalışmalara baktığımızda serviks kanseri için majör risk faktörünün HPV virusu olduğunu göstermektedir. Serviks kanseri-HPV ilişkisi, alkol-karaciğer hasarı ilişkisinden daha sıkı bir ilişkidir. Serviks kanseri olgularının neredeyse tümünde (%99,7) HPV DNA izole edilir.
Bununla beraber serviksteki HPV enfeksiyonlarının çoğunda belli bir semptom yoktur ve saptanan enfeksiyonlarının %90'dan fazlası 2 yıl içinde kendi kendine yok olabilmektedir.
HPV Aşısı, Kullanım Şekli ve Zamanı
HPV aşısı 2006 yılında onaylanmış ve tüm dünyada kullanıma sunulmuştur. HPV aşısının lisansı 9-26 yaşlar arasındaki genç kızlara ve kadınlara yapılmak üzere alınmıştır. Günümüzde Türkiye'de sadece Quadrivalan HPV aşısı mevcuttur. Quadrivalan aşısı HPV'nin 6, 11, 16, 18 tiplerine karşı geliştirilmiştir. Aşının adölesan dönemde uygulanması HPV virusuna karşı en yüksek immun yanıtı oluşturmaktadır. 15 yaşından sonra ise aşıya verilen immun yanıt yavaş yavaş azalmaktadır.
HPV aşısı 3 doz olarak ve ikinci ile üçüncü dozlarının ilk dozdan 2 ve 6 ay sonra yapılması tavsiye edilir. Aşı en erken 9 yaşında başlanabilir ve 13-26 yaşında aşılanmamış olanların aşılanması gerekir. Toplumda HPV'nin kanserojenik türlerinin yaygınlığına bağlı olarak aşının HPV enfeksiyonlarını %65-75 oranında önlediği kanıtlanmıştır. HPV 16 ve 18 tiplerine bağlı oluşan hastalıklara Quadrivalan aşısının koruyuculuğu %90'ın üzerindedir. Bununla beraber Quadrivalan aşısının %100 etkin olduğu çeşitli çalışmalar gösterilmiştir.
Amerikan İlaç Gıda Dairesi ve Avrupa Komisyonu tip 6, tip 11, tip 16 ve tip 18 içeren HPV aşısını servikal kanserlerin, yüksek dereceli servikal displazinin, prekanseröz servikal lezyonun, prekanseröz vulvar displastik lezyonların ve yaygın genital siğillerin önlenmesi için onaylamıştır. Bu aşı 9-14 yaşlarında 2 doz olarak uygulanmaktadır. 14 yaşından sonrakiler için ise 3 dozluk aşı takvimi uygulanmaktadır.
HPV aşılarının rutin servikal tarama ile birlikte HPV ile ilişkili hastalık ve ölüm oranları üzerinde çarpıcı etkileri olacağı tartışılmaktadır. Virus her kadında ve erkekte enfeksiyon ve buna bağlı sekonder kansere neden olabildiğinden, HPV aşısı için belli bir risk grubu söz konusu değildir. Hedef 9-26 yaş grubundaki her kadının mümkünse ilk cinsel ilişkiden önce, değilse mümkün olan en kısa sürede aşılanmasıdır. Ayrıca HPV enfeksiyonu sadece kadınlarda değil erkeklerde de görüldüğü için bu aşının erkeklere de yapılması gerektiği bilim camiasında tartışılmaktadır.
Kaynakçalar
1. Salman N, 2007. İnsan papilloma virus aşısı. ANKEM Dergisi, Türkiye
2. Akhan S.E, 2007. Ülkemizde servikal kanser epidemiyolojisi ve HPV serotipleri. ANKEM Dergisi, Türkiye
3. Ault K.A, 2006. Epidemiology and Natural history of human papillomavirus infections in the female genital tract. Hindawi Publishing Corporation İnfections Disease in Obstetrics and Gynecology, USA
4. Centers for Disease Control and Prevention, 2004. Genital HPV infection-CDC fact sheet, USA
5. Baseman J.G, Koutsky L.A, 2005. The epidemiology of human papillomavirus infections. Journal of Clinical Virology, USA
6. Skinner S.R, Garland S.N, Stanley M.A, Pitts M, Quinn M.A, 2008. Human papillomavirus vaccination fort he prevention of cervical neoplasia: is it appropriate to vaccinate women older than 26? The Medical Journal of Australia, AUS
7. Muñoz N, Bosch F.X, De Sanjosé S, Herrero R, Castellsagué X, Shah K.V, Meijer, C.J.L.M, 2003. Epidemiologic Classification of Human Papillomavirus Types Associated with Cervical Cancer. New England Journal of Medicine, USA
8. Schiffman M, Castle P.E, Jeronimo J, Rodriguez A.C, Wacholder S, 2007. Human papillomavirus and Cervical cancer. The Lancet, USA
9. Cutts F.T, Franceschi S, Goldie S, Castellsague X, De Sanjose S, Garnett G, Edmunds W.J, Claeys P, Goldenthal K.L, Harper D.M, Markowitz L, 2007. Human papillomavirus and HPV vaccines: A review. Bulletin of the World Health Organization, U.K
10. Stanley M, 2014. Human Papilloma Virus Vaccines. Medicines For Women, U.K
11. Schiffman M, Doorbar J, Wentzensen N, De Sanjosé S, Fakhry C, Monk B.J, Stanley M.A, Franceschi S, 2016. Carcinogenic human papillomavirus infection. Nature Reviews Disease Primers, USA
12. De Sanjosé S, Brotons M, Pavón M.A, 2018. The natural history of human papillomavirus infection. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynecology, Spain
13. Burd E.M, 2003. Human Papillomavirus and Cervical Cancer. Clinical Microbiology Reviews, USA