İşten Ayrılma Şekilleri ve Nedenleri
Doç. Dr. Nilay Gemlik-Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi
Çalışanların işten ayrılmaları ya kendi istekleri (istifa) ya da kurumlar tarafından işten uzaklaştırmaları ile gerçekleşir. Çalışanların istifa istekleri kendi talepleri ya da kurumla ilgili yönetici veya kurumdaki çalışanlarla ilgili sebepler doğrultusunda oluşabilir.
Öyleyse öncelikle bu konuyu çalışanlar açısından ele alalım. Çalışanların işten ayrılma isteklerinin birçok sebebi olabilir. Bunların başında; çalışanın iş ortamından ve/veya iş koşullarından memnun olmaması, yönetimin kötü olması, adil olmayan davranışların olması, yetersiz ve düzensiz maaş alınması, iş yükünün fazla olması, psikolojik sözleşmeye uyulmaması, terfi imkânının olmaması veya kariyer planlanamaması, iş hayatının monoton olması, mobbing olması ve ödüllendirmenin yetersiz olmasıdır.
Çalışanlar, çalıştıkları kurumlardan düzenli ödenen iyi bir maaş, çalışma koşullarının uygun olması, kendilerini geliştirebilecekleri ortamların olması, hem yöneticileri ile hem de diğer çalışanlarla sağlıklı ilişkiler gibi birçok kriterin olmasını beklerler. Zaman zaman bu koşulların olgunlaşmasını beklerler. Bazen de beklemek zorunda bırakılırlar. Öyle ki, işe girerken vaat edilen koşullar bir türlü istedikleri gibi gerçekleşmeyebilir.
Diğer yandan çalışan, kurumun isteği üzerine işten çıkarılabilir. Peki neden? Biliyoruz ki her çalışanın çalıştığı kuruma belli bir maliyeti olacaktır. Bu maliyetin artmasını elbette hiçbir kurum istemez. Bazı kurumlar belki de akıllılık edip bu koşulların belli bir bölümünü karşılarlar. Örneğin kurum içi ilişkiler sağlamdır, ödenen maaşlar tatmin edicidir, yöneticiler yüksek tolerans sahibi insanlardır ya da kurumda terfi olanakları uygundur. Yani günümüzde bir kurumun en önemli girdisi olan insanların tatmini, huzuru, iş tatmini ve mutluluğu o kurumun sağlayacağı imkânların yerinde, yeterli ve sistematik olması her şeyden önde gelir.
Elbette çalışanlar sadece bu nedenden dolayı işten çıkarılmazlar. Bunun dışında, çalışanın işine ve kuruma uyum sağlayamaması, çok fazla izin alması, devamsızlık yapması, işe ve işyerindekilere karşı olumsuz tutumu da nedenler arasında olabilir.
Çalışanların işten çıkarılmaları hem çalışanlar hem kurumlar açısından zor ve ağır bir durumdur. İşten ayrılanların yerine yeni personel bulmak, bulunsa bile onun işe yerleşimi ve uyumu belli bir zaman kaybına neden olur. Yeni personelin bulunması için verilen ilan bedeli, yapılan görüşme ve testler ya da ödenen danışmanlık ücretleri ve yeni personele verilecek eğitim giderleri ekonomik kayba yol açar. Aynı zamanda işten ayrılanların fazla olması diğer çalışanlar üzerinde moral bozukluğu, iş güvensizliği ve buna bağlı olarak demotivasyon yaratabilir.
Çalışanlar istifa da etseler işten de çıkarılsalar bunun en önemli iki nedeni vardır: Yönetimle ilgili başarısızlık ve çalışanda örgütsel bağlılığın yok denilecek kadar az olmasıdır. Aslında her çalışanı memnun etmek kolay değildir. Önemli olan çalışanların belli birtakım ihtiyaç ve beklentilerine cevap verebilmek ve işlerini yapabilmeleri için onları motive etmektir.
Birçok sektörde olduğu gibi sağlık sektöründe işten ayrılma durumu sık gerçekleşir. En başta; sağlık sektörü yıpranma payı yüksek olan meslek alanlarından biridir. Çalışma koşullarının zor, mesai saatlerinin uzun, nöbetlerin ve iş temposunun yoğun olması, mobbing, matriks organizasyon yapısından kaynaklanan çatışma ve sektörün çoğunluğunun kadın olması nedeniyle (evlilik,annelik) işten ayrılma eğilimi oldukça yüksektir.
Yapılan araştırmalarda işten ayrılma nedenlerinin başında tatmin edici maaş yerine huzurlu bir işyeri ve anlayışlı bir yönetici başlıca tercih nedeni olarak sıralanmaktadır. İşten ayrılmalar mümkün olduğu kadar kontrol altında tutularak azaltılmalıdır. Bununla beraber işten ayrılmaların önüne geçebilmek için:
Öncelikle doğru işe doğru kişi alınmalı,
Çalışanlara rahat ve huzurlu bir şekilde çalışabilecekleri iş ortamları oluşturulmalı,
Tüm çalışanlara karşı adil ve eşitlikçi bir yaklaşım uygulanmalı,
Hak eden çalışanlar görevlerinde yükseltilmeli,
Ücretlendirme konusunda her çalışanın emeğinin karşılığı geciktirmeden ve sahip olması gereken miktarda verilmeli,
Çalışanlar kendilerini ispatlamaları ve kariyer planlarını gerçekleştirebilmeleri için desteklenmeli,
Her çalışana üstesinden gelebileceği kadar iş yükü ve kendilerini değerli hissedecekleri kadar sorumluluk verilmeli,
Kurumda daima tüm iletişim kanalları açık olmalı, yöneticiler çalışanlarının sorunları ve talepleri ile yakından ilgilenmelidir.
Kaynakça:
Nilay Gemlik Hastane Yöneticiliği Temel Yaklaşımlar ve Öneriler kitabından