Kinolin Grubu İlaçlarından Hidroksiklorokin (HCQ)
Güncelleme tarihi: 30 Tem 2020
İ. Yağmur ABAOĞLU-Yeditepe Üniversitesi Moleküler Tıp Anabilim Dalı, MSc.
Plaquenil, Plaquenil Sulfate, Quineprox marka adlarıyla da bilinen Hidroksiklorokin, sivrisinek ısırıklarının neden olduğu sıtmayı önlemek veya tedavi etmek için kullanılır. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Hastalık Kontrolve ÖnlemeMerkezi, dünyanın farklı bölgelerinde sıtmanın önlenmesi ve tedavisi için güncel kılavuzlar ve seyahat önerileri sunmaktadır, seyahat etmeden önce bu kılavuzları incelemenizi öneririz. Bu ilaç, lupus (kelebek hastalığı) ve romatoid artrit (iltihaplı eklem romatizması) gibi bazı otoimmün hastalıkların tedavisinde de kullanılır. Bu ilaç, hastalığı modifiye edici anti-romatizmal ilaçlar (DMARD'lar) olarak bilinen bir ilaç sınıfına aittir. Kullanılan bu ilaç Lupus hastalığında görülen cilt problemlerini azaltabilir, eklemlerdeki şişlik ve ağrıyı önleyebilir. Aynı zamanda sıtmadan koruyucu bu ilaç, hastalığa neden olan parazitleri öldürerek sıtma hastalığının tedavisinde kullanılmaktadır. [1,2]
Sıtma hastalığı Afrika, Güney Amerika ve Güney Asya gibi bölgelerde yaygındır. Kinolin grubu ilaçlarından olan hidroksiklorokin, tüm sıtma türlerine karşı etkili değildir. Hidroksiklorokin, koronavirüsün (COVID-19) vücudunuza yayılmasını önlemek ve durdurmak için kullanılıyor. Bu ilacı, doktor kontrolü olmadan ve doktorunuzdan reçete almadan kullanmayınız. [3]
Hidroksiklorokinin yapısına bakacak olursak; immünosupresif, anti-malaryal ve anti-otofajik aktiviteleri olan 4-aminokinolindir. Bu ilaç, özellikle antibiyotik olan azitromisinin de dahil olduğu diğer bazı ilaçlarla birlikte kullanıldığında kalbinizde tehlikeli etkilere neden olabilir. [3,4]
2016 yılında Zika virüsü ile yapılan bir çalışmada klorokinin endositozu engelleyerek enfeksiyonu önlediği gösterildi. Bu sayede klorokinin anti-viral özelliğe sahip olduğu ortaya konuldu. 4-aminokinolin türevi bir bileşik olan klorokin, zayıf bir bazdır. Lizozom organelinde yer alan enzimler asit hidrolazdır (optimum asiditeleri pH 5’tir.). Bazik ya da nötral ortamda aktiflik göstermezken, asidik ortamda aktivite gösterebilirler. [6,7]
Koronavirüs (CoV), 26-32 kilobaz (kb) boyutunda olup uzun tek zincirli RNA’ya sahip zarflı virüslerdir. Coronaviridae familyasına ait koronavirüsler α-CoV, β-CoV ve γ-CoV olmak üzere üç gruba ayrılmıştır. Ağır Akut Solunum Yolu Sendromu koronavirüsü (SARS-CoV) 2003 yılında Çin’de, Orta Doğu Solunum Sendromu koronavirüsü (MERS-CoV) ise 2012’de Orta Doğu’da ciddi akut solunum yolu hastalıklarına neden olmuştur. Çin'in Hubei eyaletinde bulunan Wuhan kentinde Aralık 2019’da yeni bir ağır akut solunum yolu sendromu koronavirüsü SARS-CoV-2 olarak tanımlandı. [ 8 ]
Koronavirüsün yüzeyinde spike proteinleri bulunmaktadır. Bu proteinler, konak hücredeki ACE reseptörlerine bağlanmaya izin verir. Bu virüs, endositozla hücreye alınır. Klorokin bileşiği bu sistemi bloke eder, önce hücreye girer sonra endozom ve lizozomlara girerek pH’ı arttırır. Lizozom bu pH değişikliği nedeniyle işlevini yerine getiremez. Endozom ve lizozomu içeren endositik yolak, koronavirüsün (CoV) neden olduğu hastalıkların tedavisinde önemli bir hedef olmaktadır. [7,8]
Şekil 2: Konak hücrelerde koronavirüslerin hücreye girişi ve replikasyonunda endositik yolak ve otofajinin yeri. [8]
Lizosomotropik ajanlar, hücre içinde birikebilen endozom ve lizozomal pH’ı nötralize edebilen böylece virüsün hücreye girişini engellemek için virüsün proteaz enziminin inhibisyonu sağlanarak ilerleme durdurulabilir. Klatrin bağımlı endositoz inhibitörlerinden biri olan klorpromazini ve lizosomotropik ajanlardan biri olan klorokini (CQ) içeren birkaç inhibitör grubunun COVID-19 dahil koronavirüslerin neden olduğu hastalıklara karşı terapötik etkinliğe sahip olduğu öne sürülmüştür. (Şekil-1) [8]
Referanslar
1-WebMD.Hydroxychloroquine SULFATE. 03 Haziran 2020 tarihinde https://www.webmd.com/drugs/2/drug-5482/hydroxychloroquine-oral/details adresinden erişildi.
2-MedicalNewsToday. Hydroxychloroquine, Oral Tablet. 05 Haziran 2020 tarihinde https://www.healthline.com/health/hydroxychloroquine-oral-tablet#about adresinden erişildi.
3-Drugs.com.Hydroxychloroquine.09Haziran2020tarihinde https://www.drugs.com/hydroxychloroquine.html adresinden erişildi.
4-NIH.Hydroxychloroquine.15Haziran2020tarihinde https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Hydroxychloroquine adresinden erişildi.
5- Ben-Zvi, I., Kivity, S., Langevitz, P., & Shoenfeld, Y. (2012). Hydroxychloroquine: from malaria to autoimmunity. Clinical reviews in allergy & immunology, 42(2), 145-153.
6- Delvecchio, R., Higa, L. M., Pezzuto, P., Valadão, A. L., Garcez, P. P., Monteiro, F. L., ... & Caine, E. A. (2016). Chloroquine, an endocytosis blocking agent, inhibits Zika virus infection in different cell models. Viruses, 8(12), 322.
7- AKSOY, Z. B., & SOYDEMİR, E. Lizozomal Aktivite.
8-Yang, N., & Shen, H. M. (2020). Targeting the endocytic pathway and autophagy process as a novel therapeutic strategy in COVID-19.International journal of biological sciences, 16(10), 1724.
9- Şekil 1 erişim adresi: https://www.chemistryworld.com/podcasts/chloroquine-and-hydroxychloroquine/4011414.article