Migren ve Botoks
Stajyer Dr. Merve Karaal, SANKO Üniversitesi, Tıp Fakültesi
Dünyadaki başlıca klinik, ekonomik ve sosyal anlamda sorunlardan olan “ağrı”, Dünya Sağlık Örgütü tarafından “kuvvetli bir doku harabiyetine bağlı olan ya da olmayan, hoş olmayan, duysal veya duygusal deneyim” şeklinde tanımlanır. Görülme sıklığı toplumda %60’a kadar yükselebilir. Hareket kısıtlılığına yol açarak yaşam kalitesi üzerindeki etkisi yadsınamaz olan ağrının yıllık tedavi maliyeti, kalp hastalıkları veya kanser tedavilerinden daha yüksektir. (1) Bu ekonomik yükün bir kısmı hastalıkların tanı ve tedavi giderleri olarak kabul edilirken, daha önemli bölümünü hastalığa bağlı işe gidememe veya iş gücü kaybından dolayı olan giderler olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumumuzda baş ağrının görülme sıklığı %50 olduğundan hem sosyal hayat hem de ekonomi açısından önem arz etmektedir. Primer baş ağrılarına örnek olarak; Migren, küme tipi baş ağrısı, gerilim tipi baş ağrısı ve günlük süregelen baş ağrısı verilebilir.
Migren ise dünya da her 7 kişiden birini etkilemektedir. Erişkin kadınların %12–24’ü erkeklerin ise %5–12’si migren tipi baş ağrısından etkilenmektedir. (2) Migren baş ağrısı ataklar halinde ortaya çıkan, 4‐72 saat süren, başın bir yarısında lokalize, kişinin iş yapmasını engelleyen, fiziksel aktivite ile artan, zonklayıcı, orta şiddette veya şiddetli ağrıdır. Ağrı enseden veya göz çevresinden başlayarak yayılır, bazen çift taraflı olabilir. Ağrıya bulantı ve/veya kusma, ışık, ses ve kokudan rahatsızlık eşlik edebilir. Migren atağında, ağrı öncesi (prodrom) veya sonrası (postdrom) dönemde bazı davranış ve ruhsal durum değişiklikleri olabilir. Bu değişiklikler 2 gün ile birkaç saat önce ortaya çıkar, esneme, uyku isteği, halsizlik, konsantrasyon güçlüğü, açlık, tatlı yeme isteği, iştahsızlık, sık idrara çıkma, kabızlık, karında şişlik hissi, ensede sertlik örnek olarak verilebilir. Migren baş ağrılarının yaklaşık %80‐85’i aurasız ve %15-20’si ise auralı migrendir. Aura semptomları; görsel, duysal, motor, lisan ve beyin sapı bozukluklarını içeren geçici fokal nörolojik semptomlardır. Aura, ağrı döneminden önce ortaya çıkar, dakikalar içinde yavaş olarak gelişir (5‐20 dakika) ve 60 dakikadan kısa süre içinde kaybolur. (3) Kronik migren ise, Uluslararası Baş ağrısı Derneği sınıflamasında son 3 aydır en az 8 günü migren olmak üzere ayda 15 günden fazla baş ağrısını olarak tanımlanır.
Migren tedavisinde birinci basamak hastanın hastalık hakkında bilgilendirilmesini takiben yapılan yaşam biçimi düzenlenmesidir. Yaşam biçimi düzenlenmesi, düzenli uyku, düzenli beslenme, egzersiz, relaksasyon (rahatlama) teknikleri, tetikleyicilerin farkında olma ve kaçınma (Alkol, nitritler, aspartam, peynir, parlak ışık, hava değişiklikleri, yükseklik, koku) ilaçlar ve hormonal faktörlerin düzenlenmesi gerektirir. İlaç tedavisinde ise akut atak tedavisi veya profilaktik (koruyucu) tedavi uygulanmaktadır. (3)
Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), 2010 yılında kronik migren profilaktik tedavisi için Botox®(OnabotulinumtoxinA)’u onaylamıştır. Botoks uygulamasının kronik migren hastalarında baş ağrısı sıklığının ve ciddiyetinin azaltılmasında etkili olduğu gösterilmiştir. (4)
Peki bu botoks nedir?
Botoks, Botulinum toxin kelimesinden kısaltılmış ‘Clostridium botulinum’ adlı mikroorganizmanın salgıladığı toksindir. Bu bakteriler aktif olmayan bir spor bulundururlar ve bu spor hücreyi canlı tutmak için bir zar oluşturacak şekilde sarar. Botulismus sporları daha çok meyvelerin, süt ürünlerinin, sebzelerin, deniz ürünlerinin ve çeşitli konserve yiyeceklerin yüzeylerinde bulunur. Sporlar olarak, bakteriler genellikle nispeten zararsız kalır, ancak aktive olduklarında ve büyümeye devam ettiklerinde birkaç soruna sebep olurlar. C.botulismus sporları aktive olduklarında ve büyümeye devam ettiklerinde, 7 farklı tip güçlü nörotoksin salgılarlar. Nörotoksinler, çoğunlukla konserve veya buzdolabında olmayan yiyecekleri kirleterek, bir yarayı enfekte ederek veya bir su kaynağına girerek bireyleri enfekte eder. Botulizm denilen paralitik hastalığa sebep olabilirler. Ancak her zaman hastalık anlamına gelmezler, kozmetik ve medikal olarak da birçok tedavide kullanılırlar. Botulinum toksin enjeksiyonu ile kası uyaran sinir hücrelerinde kimyasal uyarıları bloke ederek kasılmayı engeller ve bu sayede cilt kırışıklarının önlenmesi ve giderilmesi, gece çene ve diş sıkma sorununun düzeltilmesi, boyun kırışıklıklarının giderilmesi, koltuk altı, el, ayak terlemesi tedavileri ve daha fazlası botoksun medikal estetikteki kullanım amaçlarındandır. Bunlara ek olarak Hemoroid , mesane bozuklukları, Göz tembelliği, Kas kontraktürleri (Parkinsondaki esansiyel tremor) ve migren tedavisinde kullanımı da mümkündür.
Migren tedavisinde botoks alın, şakaklar, ense ve boyun bölgelerinde belirli noktalara deri altına botulinum toksini (OnabotulinumtoxinA) iğne ile verilerek uygulanıyor. Kronik migrenli kişilerde duysal sinir uçlarından salınarak ağrıyı başlatan kimyasal ileticileri bloke eden toksin, bu kimyasal ileticilerin salınımının önlenmesi sonucunda, cilt altındaki sinir uçlarından santral sinir sistemine ulaşan ağrı yolaklarının aktive olmasını önler ve ağrı beyne ulaşmadan kontrol edilir. Çocuklar, gebeler ve emzirme dönemindeki kadınlar dışında tüm kronik migrenli hastalara uygulanabilen botoks hakkında yapılan bilimsel çalışmalar bu uygulamanın kronik migrenli hastaların dörtte üçünde etkili olduğunu göstermektedir.
Kaynakçalar
1. Henschke N, Kamper SJ, Maher CG. “The Epidemiology and Economic Consequences of Pain.” Mayo Clin Proc. 2015;90(1):139-147
2. Siva A. “Baş Ağrısı Epidemiyolojisi.” Baş, Boyun, Bel Ağrıları Sempozyum Dizisi No: 30, Mayıs 2002; s. 9-14
3. Öztürk M, Migren, Türk Nöroloji Derneği Baş Ağrısı Çalışma Grubu, Baş Ağrısı Tanı ve Tedavi Güncel Yaklaşımlar, İstanbul, 2018, s.51-66
4. Escher CM, Paracka L, Dressler D, Kollewe K. Botulinum toxin in the management of chronic migraine: clinical evidence and experience, Therapeutic Advances in Neurological Disorders, 2017, Vol. 10(2) 127–135
5. American Migraine Foundation, Botox for Migraine, Published: June 14, 2017
6. Clostridium botulinum Neurotoxins by Rebecca Dann, MicrobeWiki, erişim adresi https://microbewiki.kenyon.edu/index.php/Clostridium_botulinum_Neurotoxins