Origanum Türlerinin Farmakolojik Aktiviteleri
Mustafa Öksüz - Eczacılık Fakültesi, Marmara Üniversitesi
Origanum türlerinin tedavi amaçlı kullanımı Paleolitik çağa (MÖ 50.000 - 70.000) kadar uzanır. İlk yazılı kanıtlar Hitit tabletlerinde (MÖ 1600 - 1200) bulunmuştur. Origanum türleri, çeşitli hastalıkların tedavisinde geleneksel tıpta yaygın olarak kullanılmaktadır. Origanum L. (Lamiaceae) cinsi 43 tür ve 18 melezden oluşmaktadır. Çoğu türü Doğu Akdeniz bölgesine yayılmıştır. [1-5] Türkiye’deki yerli halk tarafından kırkbaş kekik’, ‘koca bilyalı kekik’, ‘tokalı kekik’, ‘bilya kekik’, ‘arı kekiği’ [6], ‘eşek kekiği’, ‘deli kekik’, ‘kara kekik’ [7], ‘taş kekiği’, ‘dağ kekiği’, ve ‘akbaş kekiği olarak bilinen Origanum türleri, yerli halk tarafından ilaç kaynağının yanı sıra baharat olarak kullanılmaktadır. [8]
Origanum türleri üzerinde birçok çalışma yıllardır devam etmektedir. Dağılım alanı Yunanistan ve Türkiye olduğu için çalışmalar da daha çok bu ülkelerdeki araştırmacılar tarafında yapılmıştır. 198o'den beri, bu cinsin fitokimyasal içeriğini ve biyolojik aktivite potansiyelini keşfetmede büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Fitokimyasal çalışmalar, terpenoidler, fenolik asitler, triterpen asitler, hidrokinonlar, flavonoidler, hidrokarbonlar, steroller, pigmentler, yağ asitleri, tokoferoller ve inorganik bileşikler dahil olmak üzere çeşitli bileşik sınıflarının keşfiyle sonuçlanmıştır. Farmakolojik çalışmalara göre, bu bitkinin geniş bir yelpazede aşağıdaki biyolojik aktiviteleri gösterdiği kanıtlanmıştır: antimikrobiyal, antioksidan, böcek öldürücü, larvisidal, akarisidal, antikanser, hepatoprotektif, genotoksik / antijenotoksik, antidiyabetik, antiviral, kardiyorespiratuar, antiinflamatuar, fümigant toksisite, kolinesteraz inhibitörü ve analjezik aktivitelerin yanı sıra endotel fonksiyonu, kolit (kolon hasarı) ve gastrointestinal sistem üzerindeki etkiler gösterdiği bilinmektedir. [9]
Bölge halkı tedavi amaçlı genel olarak, bu türün toprak üstü kısımlarını kullanılmıştır. Toprak üstü kısımlarından elde edilen infüzyonlar gastrointestinal hastalıklar, bronşit, solunum yolu hastalıkları, grip, hipertansiyon, taşikardi, baş dönmesi, diyabet, yüksek kolesterol, mide rahatsızlıkları ve löseminin tedavisinde etkilidir [6,7] Su ekstraktı ve uçucu yağı, konvülsif öksürükler, sindirim bozuklukları, menstrüel problemler, diyabet ve yüksek kolesterol gibi birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılmıştır [10,11]. Ayrıca uyarıcı, analjezik, antitüsif, balgam söktürücü, yatıştırıcı, antiparazitik, antihelmintik, topikal olarak genel bir antiseptik, büzücü ve gargara için oral antiseptik olarak kullanılırlar [10,12]. Origanum türlerinin dekoksiyonla elde edilen ekstraktları öksürük, grip [14], karın ağrısı, diş ağrısı, baş ağrısı ve kaşıntı tedavisinde de kullanılmıştır. [9]
Farmakolojik Aktiviteleri
Antioksidan Aktivite
Origanum ehrenbergii Boiss. ve Origanum syriacum L. türlerinin Clavenger aparetı kullanılarak elde edilen uçucu yağlarının antioksidan aktiviteleri, DPPH radikal süpürme testi ve β-karoten ağartma testi kullanılarak araştırılmıştır. DPPH radikal süpürme testinde her iki tür de farklı konsantrasyonlarda önemli etki göstermiştir. O. egrenbergii. (IC50: 1.00 μg/mL), O. syriacum’a (IC50: 1.70 μg/mL) göre daha yüksek aktiviteye sahiptir. Her iki türün uçucu yağının β-karoten ağartma testi kullanılarak da antioksidan aktivitesi ölçülmüştür. Hem O. ehrenbergii hem de O. syriacum, linoleik asidin oksidasyonunu 30 dakikalık inkübasyon süresinde (IC50: 42.10 mg/mL ve 33.6 mg/mL) ve 60 dakikalık inkübasyon süresinde de (IC50: 46.9 mg/mL ve 58.9 mg/mL) inhibe ederek antioksidan aktivitesini göstermiştir. [15]
Origanum acutidens (Hand.-Mazz.) Ietswaart bitkisinin anten kısımlarından elde edilen uçucu yağ, Butil Hidroksi Toluen’in (BTH) pozitif kontrol grubu olarak kullanılarak, DPPH radikal süpürme testi ve β-karoten ağartma testi ile antioksidan aktivitesi test edilmiştir. DPPH radikal süpürme testinde BTH’ın IC50,: 10.5 μg/mL değerine karşı O.acutidens IC50,:125 μg/mL değeriyle; β-karoten ağartma testinde de IC50:65 μg/mL değerine karşı IC50:100 μg/mL değeriyle güçlü antioksidan aktivite göstermiştir. [16]
Origanum vulgare L. subsp. vulgare türünün toprak üstü kısımlarından hidro-distilasyon yoluyla elde edilen uçucu yağı, DPPH radikal süpürme testi ve FRAP yöntemi ile antioksidan aktivitesi test edilmiştir. O.vulgaris subsp. vulgare uçucu yağı, IC50: 2.5 μg/mL değeriyle Beta Hidroksi Asit ve E Vitaminine göre daha güçlü antioksidan aktivite göstermiştir.(0.05 ˃ p ) [17]
Origanum virens türünün toprak üstü kısımlarından hidro-distillasyon yoluyla elde dilen uçucu yağın antioksidan aktivitesi, DPPH radikal süpürme testi, β-karoten ağartma testi ve toplam indirgeme gücü (FRAP) yöntemi kullanılarak, quersetin’in antioksidan gücüyle karşılaştırılmalı olarak araştırılmıştır.Sonuçların quersetin eşdeğerleri (mgQE/mLEO) olarak ifade edildiği çalışmada sırasıyla; 0.6 mgQE/mLEO ,113 mgQE/mLEO ve 1.7 mgQE/mLEO elde edildiği çalışmada O.virens uçucu yağının antioksidan kabiliyetinin yüksek olduğu bulunmuştur. Bu güçlü aktivitenin uçucu yağın bileşiminde bulunan, hidrokarbon monoterpen (% 45) ve hidrokarbon seskiterpen (% 7) içeriğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. [18]
Origanum majorana L. yapraklarından elde edilen etanol ekstraktı kolorimetrik deneyler kullanılarak antioksidan ve serbest radikal temizleme aktivitesi araştırılmıştır. O.majorana ekstraktı,DPPH radikal süpürme testinde belirgin bir inhibe edici etki göstermiştir (Ryszard et.al.,2009). Origanum majorana L. kökü ve gövdesinden elde edilen etanol ekstraktları, DPPH ve H2O2 radikal süpürme testi, metal şelatlama ve demir indirgeme gücü testleri kullanılarak antioksidan aktiviteleri test edilmiştir. IC50 değerleri askorbik asitle karşılaştırılabilir ölçütlerde bulunmuştur. O.majorana kökünden elde edilen ekstraktın antioksidan aktivitesi, gövdesinden elde edilen ekstrakta göre daha yüksek aktiviteye sahip olduğu bulunmuştur. [19]
Mısır ve Macaristan’dan toplanan iki Origanum majorana L. örneğinin yapraklarından ve çiçek tepelerinden elde edilen, etanol, n-hekzan ve su ekstraktları DPPH radikal süpürme testi ve Rancimat yöntemi kullanılarak spektrofotometrik ve kemilüminometrik yöntemlerle in vitro antioksidan aktiviteleri test edilmiştir. Tüm ekstraktlar, antioksidan aktivite göstermiş olup, Mısır ülkesinden toplanan örneğin su ekstraktı, Macaristan’dan toplanan örneğe göre daha güçlü aktivite göstermiştir. [20]
Origanum majorana L. yapraklarından elde edilen metanol ekstraktı, toplam antioksidan içeriğinin (TAC) belirlenmesi, DPPH radikal süpürme testi, Ferrik tiyosiyanat testi (FTC), Tiyobarbitürat asit deneyi (TBA), toplam indirgeme gücü (FRAP) deneyi ve [2,2'-Azino-bis (3-etilbenzotiyazolin-6-sülfonik asit)] ABTS deneyi kullanılarak antioksidan aktivitesi araştırılmıştır. DPPH radikal süpürme deneyinde, 10-50 μg/mL dozlarında değişen miktarda test edilen ekstrakt, % 55,56-100 aralığında inhibisyon sağlamıştır. Diğer deneylerin hepsinde 100 μg/mL dozunda uygulanan ekstrakt, TAC deneyinde, %17.5; FRAP deneyinde,%11.395; FTC deneyinde %39.216; ABTS deneyinde, %91.401 oranında inhibisyon sağlamıştır. [21]
Origanum elogatum türünün çiçekli üst kısımları ve yapraklarından Clevenger aparatı kullanılarak elde edilen uçucu yağının antioksidan aktivitesi, DPPH radikal süpürme testi kullanılarak araştırılmıştır. Pozitif kontrol grubu olarak δ‑tocopherol (EC50: 0.26) kullanıldığı deneyde, O.elogatum uçucu yağı, EC50:1.20 ekstrakt/gDPPH değeri ile güçlü antioksidan aktivite göstermiştir. [22]
Origanum glandulosum türünün yapraklarından, etil asetat, kloroform, metanol ve su çözücüleri kullanılarak ekstreleri elde edilmiştir. O.glandulosum etil asetat, kloroform ve metanol ekstrelerinin DPPH radikal süpürme ve hidroksil radikal süpürme testi kullanılarak antioksidan aktiviteleri BTH’in (Bütilhidroksi tolüen)( IC50=0.031 ± 0.000 mg/mL) antioksidan aktivitesiyle karşılaştırılarak test edilmiştir. DPPH radikal süpürme testinde, O.glandulosum etil asetat, kloroform ve metanol ekstraktları BTH’e göre daha yüksek aktivite göstermiştir. Sırasıyla IC50 değerleri şu şekildedir. 0.006 ± 0.000 mg/mL, 0.017 ± 0.000 mg/mL, 0.021 ± 0.000 mg/ mL. O.glandulosum’un su ekstraktı IC50: 0.029 ± 0.002 mg / mL değeriyle BTH ile eşit IC50 değeri ile en düşük radikal süpürme aktivitesini göstermiştir. DPPH radikal süpürme aktivitesi sonuçlarına benzer şekilde, O. glandulosum'un test edilen tüm fraksiyonları hidroksil radikallerinin oluşumunu azaltmayı başardı, ancak en yüksek aktivite IC50:0,285 ± 0,008 mg/mL değerleriyle etil asetat ekstraktında bulundu.Kloroform, metanol ve sulu ekstreler için IC50 değerleri sırasıyla0.642 ± 0.000 mg/mL, 0.715 ± 0.050 mg/mL ve 0.936 ± 0.010 mg/mL şeklindedir. [23]
Origanum compactum’un toprak üstü kısımlarından elde edilen uçucu yağının antioksidan aktivitesi, toplam indirgeme gücü (FRAP), DPPH radikal süpürme ve β-Karoten-linoleik asit testleri kullanılarak test edilmiştir. O.compactum’un uçucu yağı, üç testte de güçlü antioksidan aktivite göstermiştir. [24]
Origanum majorana, Origanum onites, Origanum hypericifolium ve Origanum sipyleum türlerinin yaprak ve çiçeklerinden, kloroform, metanol, su ekstraktlarının ve uçucu yağlarının antioksidan aktivitesi DPPH radikal süpürme deneyi kullanılarak rutin (IC50: 9.28 μg/ml) karşılaştırmalı olarak test edilmiştir. Ekstraktlar ve uçucu yağlar 16.03-48.94 μg/ml aralığında değişen değerler ile aktivite göstermiştir. O. majorana ve O. onites türlerinin kloroform ekstrelerinin DPPH radikal süpürme aktivitesi yüksektir (sırasıyla IC50: 16.03 μg/ml ve 16.89 μg/ml. O. majorana ve O. onites türlerinin su özütü de sırasıyla 18.02 μg/ml ve 18.32 μg/ml IC50 değeri ile önemli ölçüde DPPH süpürme aktivitesi göstermiştir). Bu sonuçlar, O. majorana ve O. onites özütlerinin antioksidan güce ve serbest radikalleri temizleme özelliğine sahip olduğunu göstermektedir. [25]
Origanum acutidens (Hand. -Mazz.) Ietsw., Origanum brevidens (Bornm.) Dinsm., Origanum haussknechtii Boiss, Origanum husnucan-baseri H.Duman, Aytaç &A.Duran, Origanum leptocladum Boiss., Origanum rotundifolium Boiss. türlerinin kloroform, aseton ve methanol ekstraktları, DPPH radikal süpürme deneyi, β-Karoten-linoleik asit testi ve Cuprac testi kullanılarak kurkuminle karşılaştırmalı olarak antioksidan aktiviteleri test edilmiştir. Tüm yöntemlerde O.acutidens’in metanol ekstraktı en yüksek aktiviteyi göstermiştir.O.acutidens’i, O.brevidens ve O.husnucan-baseri türlerinin metanol ekstraktları takip etmiştir. En düşük aktivite ise O.leptocladum’un metanol ekstraktında saptanmıştır.[26]
Origanum haussknechtii’nin toprak üstü kısımlarından elde edilen metanol ekstraktı, metal şelat oluşturma kapasitesi, DPPH radikal süpürme testi, ABTS deneyi kullanılarak antioksidan aktivitesi test edilmiştir. DPPH radikal süpürme testi askorbik asit ve BHT, ABTS deneyinde kontrol grubu olarak askorbik asit, metal şelat oluşturma kapasitesi deneyinde de EDTA çözeltisi kullanılmıştır. DPPH radikal süpürme testinde O.haussknechtii’nin metanol özütü IC50:0.32 ± 0.02 mg/mL değeri ile BHT ile aynı aktiviteyi gösterirken, askorbik asitten yüksek antioksidan aktivite göstermiştir. ABTS testinde ekstrakt IC50:0.75 ± 0.04 mg/mL değeri ile askorbik aside göre daha yüksek aktivite göstermiştir. Metal şelat oluşturma kapasitesi Edta çözeltisine göre daha düşük saptanmıştır. (IC50: %31.14 ± 0.8) [27]
Origanum boissieri Ietsw., Origanum saccatum P.H.Davis, Origanum solymicum P.H.Davis Origanum ayliniae Dirmenci&T.Yazıcı, Origanum sipyleum L. ve Origanum hypericifolium O.Schwarz & P.H.Davis türlerinden elde edilen kloroform, aseton ve metanol ekstraktlarının antioksidan aktiviteleri, DPPH serbest radikal süpürme testi, β-Karoten-linoleik asit testi ve Cuprac testi kullanılarak, BHA, BHT ve α-tocopherol’ün aktiviteleriyle karşılaştırılmalı olarak test edilmiştir. Tüm özütler, test edilen üç yöntemde de iyi antioksidan aktivite göstermiştir. O.ayliniae’nin metanol özütü tüm test yöntemlerinde en yüksek aktiviteyi göstermiştir. [28]
Origanum compactum’un yapraklarından elde edilen petrol eteri, etil asetat, etanol ve dekoksiyon ekstraktları ile uçucu yağının, antioksidan aktivitesi, DPPH radikal süpürme testi ve ABTS deneyi kullanılarak, C vitaminiyle karşılaştırmalı olarak araştırılmıştır. DPPH radikal süpürme testinde en yüksek aktiviteyi dekoksiyonla elde edilen ekstrakt (IC50: 4.8 ± 0.2 mg/mL) göstermiştir. En düşük aktiviteyi de petrol eteri ekstraktı (IC50: 99.5 ± 2.5 mg/mL) göstermiştir. ABTS deneyinde en yüksek aktiviteyi uçucu yağ (IC50: 2.0 ± 0.1 mg/mL), en düşük aktiviteyi de petrol eteri ekstraktı (IC50: 17.4 ± 0.8 mg/mL) göstermiştir. ABTS ve DPPH deneylerindeki orantılı aktivite göstermesinden dolayı etil asetat ekstraktı (sırasıyla IC50: 7.2 ± 0.3 mg/mL ve IC50: 33.9 ± 0.8 mg/mL) umut verici antioksidan ekstrakt olarak tanımlnabilir. [29]
Anti-kolinesteraz Aktivite
Origanum ehrenbergii Boiss. ve Origanum syriacum L. türlerinin Clavenger aparatı kullanılarak elde edilen uçucu yağları, Alzheimer Hastalığının oluşmasında spesifik rol oynayan AChE (Asetilkolinesteraz enzim) ve BChE (Bütirilkolinesteraz enzim) inhibe edicilikleri bakımından araştırılmıştır. Fizostigminle (IC50: 0.1 ± 0.003 μg/mL) karşılaştırılan uçucu yağlardan, O.ehrenbergii uçucu yağı AChE ve BChE enzimlerine karşı sırasıyla IC50: 0.3 ± 0.02 μg/mL ve IC50: 0.3 ± 0.004 μg/mL konsantrasyonlarında ve 0.9’luk seçicilik indeksiyle her iki enzime karşı kuvvetli aktivite göstermiştir. O.syriacum AChE ve BChE enzimlerine karşı sırasıyla IC50:1.7 ± 0.8 μg/mL ve IC50: 1.6 ± 0.05 μg/mL konsantrasyon değeri ve 1.0’lık seçicilik indeksiyle daha O.ehrenbergii’ye göre düşük aktivite göstermiştir. [15] Bu aktivitenin her iki uçucu yağında da bulunan timol ve karvakrol bileşenlerinden kaynaklandığı bilinmektedir [30]
Origanum acutidens (Hand. -Mazz.) Ietsw., Origanum brevidens (Bornm.) Dinsm., Origanum haussknechtii Boiss, Origanum husnucan-baseri H.Duman, Aytaç &A.Duran, Origanum leptocladum Boiss., Origanum rotundifolium Boiss. türlerinin ,kloroform, metanol ve aseton ekstraktlarının, asetilkolinesteraz ve bütilkolinesteraz inhibe edici aktiviteleri, galantaminle karşılaştırmalı olarak araştırılmıştır. Asetilkolinesteraz aktivitesini 200 μg/mL’de sadece O. brevidens inhibe etmiştir. Diğer türlerde aktivite gözlenmemiştir. Tüm türler bütilkolinesteraz enzimini inhibe etmiş olup, en yüksek aktiviteyi O.acutidens’in metanol ekstraktı göstermiştir. En düşük aktiviteyi ise O.leptocladum’un metanol ekstraktı göstermiştir. [26]
Origanum boissieri Ietsw., Origanum saccatum P.H.Davis, Origanum solymicum P.H.Davis Origanum ayliniae Dirmenci&T.Yazıcı, Origanum sipyleum L. ve Origanum hypericifolium O.Schwarz & P.H.Davis türlerinden elde edilen kloroform, aseton ve metanol (M1 ve M2) ekstraktlarının, asetilkolinesteraz (AChE) ve bütilkolinesteraz (BChE) enzimleri üzerine olan etkileri, galantaminle karşılaştırmalı olarak araştırılmıştır. O. hypericifolium’un M1 ve aseton özütleri, AChE ve BChE üzerinde özütler arasında en iyi aktiviteyi, galantamine göre orta şiddette göstermiştir. O. boissieri, O. saccatum, O. solymicum ve O. sipyleum'un M1, kloroform ve aseton ekstraktları sadece BChE’ye karşı aktivite göstermiştir. O. solymicum'un M2 ekstresi hafif butirilkolinesteraz inhibe edici aktivite gösterirken, diğer türlerin M2 ekstraktları aktivite göstermemiştir. [27]
Anti-inflamatuvar Aktivite
Origanum ehrenbergii Boiss. ve Origanum syriacum L. türlerinin Clavenger aparatı kullanılarak elde edilen uçucu yağlarının, NO üretiminin engellemesi, anti-enflamatuar aktiviteye neden olabilir ve O. ehrenbergii ve O. syriacum uçucu yağlarının makrofajlardan salınan kimyasal aracılar üzerindeki etkisi in vitro ortamda, kontrol grubu olarak indometazin (IC50:52.8 ± 1.2 μg/mL) kullanılarak araştırılmıştır. O. ehrenbergii uçucu yağının IC50 değeri 66.4 ± 1.6 μg/mL olarak saptanmıştır. O. ehrenbergii'nin makrofajlarda iltihaplanma aracılarının üretiminin engellenmesi üzerindeki yararlı etkisi, O2- ve HOCl gibi fagosit ürünlerinin oksidatif bozunması sayesinde gerçekleşebilir. İndometazin ile karşılaştırabilir derecede etkili olan bu uçucu yağ, ana bileşenlerinden biri olan timol varlığından kaynaklanmaktadır. O. ehrenbergii uçucu yağındaki bu bileşiğin yüksek içeriği muhtemelen yüksek aktivitesinin de sebebidir. O. syriacum ise indometazin ile karşılaştırılabilecek bir aktivite göstermemiştir. (IC50: ˃200 μg/mL) [15]
Anti-mikrobiyal aktivite
Origanum acutidens (Hand.-Mazz.) Ietswaart bitkisinin toprak kısımlarında elde edilen uçucu yağın antimikrobiyal ve antifungal aktivitesi disk-difüzyon methodu kullanılarak, Staphylococcus aureus ATCC-25923, Escherichia coli ATCC-35218, Pseudomonas aeruginosa ATCC-27853, Salmonella typhi NCTC- 9394, Klebsiella pneumoniae NCTC-5046, Proteus vulgaris RSHM-96022, Bacillus subtilis ATCC-6633, Corynebacterium diphtheriae RSHM-633 bakterileri ve Candida albicans ATCC-10231 mantarına karşı test edilmiştir. O. acutidens uçucu yağı, P.aeruginosa dışında tüm test mikroorganizmalarına karşı aktivite göstermiştir. O.acutidens uçucu yağı, en yüksek aktiviteyi S.aureus’a karşı gösterirken en düşük aktivite C.albicans’a karşı gerçekleşmiştir.[16]
Origanum majarona bitkisinin toprak üstü kısımlarından elde edilen uçucu yağın antimikrobiyal aktivitesi sıvı mikrodilüsyon yöntemi kullanılarak, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Salmonella indica ve Bacillus cereus NRRL B-3711 bakterilerine karşı test edilmiştir. O.majarona uçucı yağı B. cereus bakterisine karşı orta şiddette (MIC değeri 75.00 ile 150.00 μg/mL), S.aureus ve S.indica bakterilerine karşı zayıf şiddette (MIC değeri 150.00 ile 250.00 μg/mL) etki gösterirken; E.coli bakterisine karşıda etki göstermemiştir. (MİC değeri ˃250.00 μg/mL)
Origanum boissieri Ietswaart bitkisinin çiçekli toprak üstü kısımlarının metanol ekstresi ve uçucu yağı ile uçucu yağındaki karvakrol ve p-simen bileşenleri, sıvı mikrodilüsyon yöntemi kullanılarak, Bacillus cereus NRRL B-3711, Bacillus subtilis NRRL B-4378, Serratia marcescens NRRL B-2544, E. coli ATCC 8739, Salmonella typhimurium ATCC 14028, Staphylococcus aureus ATCC 43300, E. Coli O157:H7 RSSK 234, Pseudomonas aeruginosa ATCC 10145, Listeria monocytogenes ATCC 19111, Staphylococcus epidermidis ATCC 14990, bakterileri Candida albicans, ATCC 10231, Candida utilis NRRL Y-900, Candida tropicalis ATCC 1369, Candida albicans ATCC 24433 ve Candida parapsilosis ATCC 22019 mantarlarına karşı test edilmiştir. Tüm aktivite sonuçlarına göre, O. boissieri uçucu yağı ve metanol ekstraktı, Candida türlerine karşı orta derecede etki gösterirken, özellikle Gram pozitif bakterilere karşı güçlü antibakteriyel etki göstermiştir. O. boissieri uçucu yağı dermal patojen olan S. epidermidis için umut verici antibakteriyel ajan olarak kabul edilebilir. Tüm test mikroorganizmalarına karşı karvakrol ve p-simen O.boissieri uçucu yağıyla benzer aktivite göstermiştir. [31]
Origanum virens türünün toprak üstü kısımlarından hidro-distillasyon yoluyla elde dilen uçucu yağın antimikrobiyal aktivitesi,3 Gram pozitif Staphylococcus aureus ATCC 6538, Staphylococcus epidermidis ATCC 12228, Enterococcus faecalis ATCC 29212, ve 6 Gram negatif suşa, Escherichia coli ATCC 25922, Morganella morganii LFG 1008, Proteus mirabilis LFG 1004, Salmonella enteritidis LFG 1005, Salmonella typhimurium LFG 1006, Pseudomonas aeruginosa ATCC 9027 karşı, agar disk difüzyon metodu kullanılarak test edilmiştir. Pozitif kontrol grubu olarak tetrasiklinin kulllanıldığı deneyde, test edilen tüm mikroorganizmaları O.virens uçucu inhibe etmiştir. En yüksek aktiviteyi eş olarak S.aureus, S.epidermidis, E.feacalis ve P.aeruginosa göstermiştir. En düşük aktiviteyi P.mirabilis göstermiştir. [18]
Origanum majorana türünün toprak üstü kısımlarından elde edilen uçucu yağın antimikrobiyal aktivitesi, hem Gram pozitif hem de Gram negatif olmak üzere 20 farklı suşa karşı test edilmişlerdir. Pozitif kontrol grubu olarak gentamisin ve tetrasiklinin kullanıldığı deneyde O.majorana uçcucu yağı tüm suşlar üzerinde aktivite göstermiştir. O.majorana uçucu yağı, Streptococcus salivarius, Eschericia coli, Brochothrix thermosphacta, Hafnia alvei ,Salmonella sp., Brochothrix thermosphacta, Bacillus clausii, Enterecoccus faecalis 226, Salmonella Typhimurium ve Staphylococcus aureus suşlarona karşı her iki antibiyotiğe göre daha güçlü aktivite göstermiştir. Staphylococcus saprophyticus, Cornobacterium maltaromaticum, Cornobacterium maltaromaticum ve E.faecalis E21 suşlarına karşı gentamisinle aynı aktiviteyi göstermiştir. Staphylococcus. sp ve Listeria innocua suşlarında da her iki antibiyotiğe göre daha düşük aktivite göstermiştir. [32]
Origanum compactum Benth.’in çiçek, yaprak ve kökünden elde edilen uçucu yağların, gıda kaynaklı 5 farklı patojenik Salmonella sp. bakterisine karşı antimikrobiyal aktivite göstermiştir. [33]
Origanum compactum'un uçucu yağı, altı Gram pozitif (Staphylococcus aureus, Listeria monocytogenes serovar 4b, Listeria innocua ve Enterococcus faecium) ve 4 Gram negatif bakteriye (Escherichia coli K12, Escherichia coli serovar O157: H7, Proteus mirabilis, Pseudomonas aeruginosa) karşı test edilmiştir. Tüm mikroorganizmalara karşı antimikrobiyal aktivite göstermiştir. En düşük aktive S.aureus’a (MIC: 0.0078 mL/mL) karşı olurken, en yüksek aktivite P. aeruginosa’ ya (MIC: ˃1 mL/mL) olarak gözlenmiştir. [24]
Origanum majorana, Origanum onites, Origanum hypericifolium ve Origanum sipyleum türlerinin yaprak ve çiçeklerinden elde edilen uçucu yağların, altı Gram pozitif (Staphylococcus aureus ATCC 33862, Staphylococcus aureus ATCC 29213, Enterococcus faecalis M10 (clinic isolate), Enterococcus faecalis M18 (clinic isolate), Enterococcus faecalis ATCC 19433, Micrococcus luteus NRRL-B 1013) ve üç Gram negatif (Salmonella tphymurium ATCC 14028, Enterobacter cloacea ATCC 28355, Pseudomonas fluorescens ATCC 55241) bakterinin biyofilm oluşumu üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Uçucu yağlar, patojenlerin biyofilm oluşumu üzerinde doza bağlı bir şekilde engelleyici bir etki göstermiştir ve uçucu yağ konsantrasyonları arttıkça, biyofilm engelleme yüzdesi de artmıştır. Maksimum biyofilm inhibisyon aktivitesi 50 mg/ml'de gözlenmiştir. En yüksek aktivite O.majorana uçucu yağı tarafından 50 mg/mL konsantrasyonda %92.24 inhibisyon oranıyla M.luteus’ a karşı gözlenmiştir. En düşük aktivite de O.hypericifolium tarafından 12.5 mg/mL konsantrasyonda %10.00 inhibisyon oranıyla E. faecalis M18’e karşı gözlenmiştir. Diğer uçucu yağlar farklı konsantrasyonlarda değişen oranlarda inhibisyon oluşturmuşlardır. [25]
Origanum vulgare L. uçucu yağının, karbapeneme duyarlı gram negatif Klebsiella pneumoniae,
Serratia marcescens, ve Acinetobacter baumannii suşlarına karşı antimikrobiyal aktivitesi, disk difüzyon, mikrodilüsyon ve inhisyon zamanı testleri ile değerlendirilmiştir. Karbapenemaz üretimi tüm suşlarda gerçekleşmiştir. O. vulgara uçucu yağı, K. pneumoniae ve S. marcescens için % 0.059 h/h ve A. baumannii için % 0.015 h/h'lik bir minimum inhibitör konsantrasyon sergilemiştir. 4 saatlik bir tedaviden sonra hücre sayısında bir azalma gözlenmiştir. [34]
Origanum majorana L. türünün uçucu yağı, standart disk (yağsız) 46/48 metodu kullanılarak, Aspergillus flavus ve A. parasiticus'a karşı test edilmiştir. O.majorana yaprağının, n-hekzan, sulu etanol, etanol amonyak özleri, 6 Candida sp.’ye karşı disk difüzyon yöntemi kullanılarak test edilmiştir. Tüm özütler antifungal aktivite göstermiş olup en yüksek aktivite O.majorana yaprağından elde edilen n-hekzan özütünde gözlenmiştir. [35]
Origanum majorana türünün toprak üstü kısımlarından elde edilen uçucu yağın antifungal aktivitesi, Aspergillus niger suşuna karşı test edilmiştir. Bu suşa karşı O.majorana uçucu yağı, 14.0 ±1.0 inhibisyon çapıyla, antifungal aktivite göstermiştir. [36]
Origanum compactum'un toprak üstü kısımlarından elde edilen petrol eteri ekstraktı ve %80 metanol-su ekstraktı, Penicillum digitatum'un miselyal büyümesine karşı test edilmiş ve yüksek antifungal aktivite gözlenmiştir. Petrol eteri özütünün etkinliği, yüksek karvakrol, p-simen, timol ve terpinen düzeylerinden kaynaklanıyor olabilir. [37]
Origanum compactum türünden elde edilen uçucu yağının bileşiminde bulunan karvakrol ve timol bileşiklerinin antifungal aktivitesi, Botrytis cinere'ye (IC50: 35.1 ppm) karşı test edilmiştir. Karvakrol IC50: 18.6 ppm ile timol de IC50: 18.9 ppm ile B.cinere’ye karşı antifungal etkinliği zayıf olarak tespit edilmiştir. [37]
Origanum majorana L. uçucu yağ ve yapraklardan elde edilen n-hekzan, sulu etanol, etanolik amonyak ekstraktları, disk difüzyon yöntemi kullanılarak Pentatrichomonas hominis'e karşı in vitro test edilmiş ve ekstraktlar anti-protozoal etki göstermiştir.[35]
Origanum compactum’un yapraklarından elde edilen petrol eteri, etil asetat, etanol ve dekoksiyon ekstraktları ile uçucu yağının antimalaryal aktivitesi, Plasmodium falciparum’un hem FcB1- Columbia hem de FcM29-Kamerun suşlarına karşı, kontrol grubu olarak klorokin (IC50: 0.031 mg/mL) kullanılarak test edilmiştir. Etil asetat ekstraktı ve uçucu yağı her iki suşa karşı antimalaryal aktivite göstermiştit. (Sırasıyla IC50: 34.0 mg/mL ve 33.0 mg/mL) [29]
Antidiyabetik Aktivite
Origanum majorana L. yaprakların metanol özütü, çeşitli in vitro ve in vivo deneyler yoluyla streptozotosin ile uyarılan farelerde antidiyabetik aktivite göstermiştir. O. majorana, İleri glikasyon son ürün oluşumunun in vitro inhibisyonu üzerinde önemli etkiler göstermiştir. Etki, standart antiglisasyon ajanı olan aminoguanidinden daha yüksektir. [38]
Origanum minutiflorum’un toprak üstü kısımlarının infüzyonu 50,100,150 ve 200 mg/kg dozlarda 30 gün boyunca uygulanarak, streptozotosin ile uyarılan farelerde antidiyabetik aktiviteleri test edilmiştir. En iyi antidiyabetik aktiviteyi 150 mg/kg dozunda uygulanan O.minutiflorum infüzyonu göstermiştir. İlk gün 201 ± 9.34b mg/dL düzeylerinde olan kan glukoz seviyesi, uygulamaya başlandıktan sonraki 30.günde 95 ± 5.18a mg/dL olarak ölçülmüştür. [39]
Hepatoprotektif aktivite
Origanum minutiflorum’un toprak üstü kısımlarının infüzyonu 50,100,150 ve 200 mg/kg dozlarda 30 gün boyunca uygulanarak, ALT ve AST değerleri üzerindeki aktivitesi test edilmiştir. ALT değeri üzerinde en yüksek aktiviteyi 150 mg/kg dozda uygulanan infüzyon gösterirken, AST değeri üzerinde en yüksek aktiviteyi 200 mg/kg dozunda uygulanan infüzyon göstermiştir.[39]
Antidepresan Aktivite
Origanum majorana uçucu yağının antidepresan aktivitesi yüzmeye zorlama testi kullanarak araştırılmıştır. 10-80 mg/kg arasında değişen dozlarda intraperitonel (i.p.) olarak uygulanan uçucu yağ, 40-80 mg/kg dozlarında hareketsizlik süresini azaltmış ve yüzme ve tırmanma sürelerini önemli ölçüde artırmıştır. Uçucu yağ açık alan testinde, spontan lokomotor fonksiyonda herhangi bir değişikliğe neden olmamıştır. Deney hayvanlarına önceden uygulanan, halobenzazepin, haloperidol, WAY100135, p-klorofenilalaninn, ketanserin, prazosin, yohimbin, reserpin, uçucu yağın yüzmeye zorlama testindeki, immobilite artırıcı etkilerini değiştirmemiştir. O.majorana uçucu yağı, dopaminerjik (D1 ve D2), serotonerjik (5HT1A, 5-HT2A reseptörleri) ve noradrenerjik (a1 ve a2 adrenoseptörler) reseptörlerine etki ederek antidepresan benzeri etkiler göstermiştir. [40]
Anti-anksiyete Aktivitesi
Origanum majorana L. türünün yaprağından elde edilen ekstraktının anksiyete üzerine etkileri, pozitif kontrol grubu olarak diazepamın kullanıldığı açık labirent deneyiyle test edilmiştir. 200 mg/kg vücut ağırlığı intraperitonal dozda sıçanlar üzerinde doza bağımlı olarak anti-anksiyete etkileri göstermiştir. [41]
Anti-konvülsan Aktivite
Origanum majorana L. türünün yapraklarından elde edilen ekstreler sıçanlar üzerinde, pentilenetetrazolle karşılaştırmalı olarak, maksimal elektro şok yöntemiyle antikonvülsan aktiviteleri test edilmiştir. Yaprak özütlerinin her biri i.p. olarak iki farklı dozda (250 ve 500 mg/kg) uygulanmıştır. Kloroform özütü, kontrol grubuna kıyasla nöbet süresinde maksimum azalma gösterdmiştir.[42]
Anti-spazmolitik Aktivite
Origanum acutidens (Hand.-Mazz.) Ietswaart bitkisinin toprak üstü kısımlarından elde edilen uçucu yağın, sıçan ileumundaki spontan kasılmalar üzerine etkisi araştırılmıştır. 0.1 mg/mL ve 0.5 mg/mL dozunda spazm şiddetinin sırasıyla %75 ve %90’nını inhibe ederken; spazm sıklığının sırasıyla %5 ve % 25’ini engellmeyi başarmıştır. 1.00 mg/mL dozunda uygulandığında ise spazm sıklığı ve şiddetinin ikisini de durdurmayı başarmıştır.[16]
Sonuç olarak, Origanum türleri başta antioksidan aktivite ve antimikrobiyal aktivite olmak üzere, antikolinesteraz, antiinflamatuvar, antidiyabetik, hepatoprotektif, antidepresan ,antianksiyetolitik, antikonvülsan ve antispazmolitik aktiviteler göstermiştir. Origanum türlerinin çeşitli aktiviteleri üzerine de devam edilen çalışmalar bulunmaktadır. Elde edilen veriler ışığında, Origanum türlerinin, günümüzde tedavisi olmayan ya da alternatif tedavilere ihtiyaç duyulan hastalıkların tedavisi konusunda umut verici kaynak olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Devam eden çalışmalarının, yakından takip edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Referanslar
1.Charles DJ.Marjoram sweet. In: Antioxidant Properties of Spices, Herbs and other Sources. New York, Springer; 2013:393-399.
2. Lis A, Piter S, Gora J. A comparative study on the content and chemical composition of essential oils in commercial aromatic seasonings. Herba Polonica. 2007;53:21-26.
3. Nahida J, Wissal D, Thouraya, et al. Essential oil composition of Origanum majorana leaves. INIST-CNRS. 2007;1:190-193.
4. Aghili MH. In: Rahimi R, Shams Ardekani MR, Farjadmand F, eds. Makhzan-al-Advia. Tehran, Iran: Tehran University of Medical Sciences; 2009:735.
5. Tonkaboni MM. In: Rahimi R, Shams Ardekani MR, Farjadmand F, eds. Tohfeh-al-Momenin. Tehran, Iran: Shahid Beheshti University of Medical Sciences; 2007:290-291.
6. Vogl S, Picker P, Mihaly-Bison J, et al. Ethnopharmacological in vitro studies on Austria’s folk medicine—an unexplored lore in vitro anti-inflammatory activities of 71 Austrian traditional herbal drugs. J Ethnopharmacol. 2013;149:750-771.
7. Erenler R, Sen O, Aksit H, et al. Isolation and identification of chemical constituents from Origanum majorana and investigation of antiproliferative and antioxidant activities. J Sci Food Agric. 2016;96:822-836.
8. Mossa AT, Refaie AA, Ramadan A, Bouajila J. Amelioration of prallethrin-induced oxidative stress and hepatotoxicity in rat by the administration of Origanum majorana essential oil. Biomed Res Int. 2013;2013:859085.
9.Bina, F., & Rahimi, R. (2017). Sweet Marjoram: A Review of Ethnopharmacology, Phytochemistry, and Biological Activities. Journal of Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 22(1), 175–185. https://doi.org/10.1177/2156587216650793<
10. Alakbarov F. Aromatic herbal baths of the ancients. HerbalGram American Botanical Council. 2003;57:40-49.
11. El-Moursi A, Talaat IM, Balbaa LK. Physiological effect of some antioxidant polyphenols on sweet marjoram (Majorana hortensis) plants. Nusantara Biosci. 2012;4:11-15.
12. Ramos S, Rojas LB, Lucena ME, et al. Chemical composition and antibacterial activity of Origanum majorana L. essential oil from the Venezuelan Andes. J Essential Oil Res. 2011;23(5):45-49.
13. Vera RR, Chane-Ming J. Chemical composition of the essential oil of marjoram (Origanum majorana L.) from Reunion Island. Food Chem. 1999;66:143-145.
14. I. Uysal, S. Gucel, T. Tutenocakli, M. Ozturk, Pak. J. Bot. 2012, 44, 239
15.Loizzo, M. R., Menichini, F., Conforti, F., Tundis, R., Bonesi, M., Saab, A. M., … Frega, N. G. (2009). Chemical analysis, antioxidant, antiinflammatory and anticholinesterase activities of Origanum ehrenbergii Boiss and Origanum syriacum L. essential oils. Food Chemistry, 117(1), 174–180.
16. Goze, I., Alim, A., Cetinus, S. A., Çetin, A., Durmus, N., Atas, A. T., & Vural, N. (2010). In vitro antimicrobial, antioxidant, and antispasmodic activities and the composition of the essential oil of origanum acutidens (Hand.-Mazz.) Ietswaart. Journal of Medicinal Food, 13(3), 705–709.
17. Vazirian, M., Mohammadi, M., Farzaei, M., Amin, G., & Amanzadeh, Y. (2015). Chemical composition and antioxidant activity of Origanum vulgare subsp. vulgare essential oil from Iran. Research Journal of Pharmacognosy, 2(1), 41–46.
18. Arantes, S. M., Piçarra, A., Guerreiro, M., Salvador, C., Candeias, F., Caldeira, A. T., & Martins, M. R. (2019). Toxicological and pharmacological properties of essential oils of Calamintha nepeta, Origanum virens and Thymus mastichina of Alentejo (Portugal). Food and Chemical Toxicology, 133(July), 110747.
19. Vasudeva N, Singla P, Das S and Sharma S K, Antigout and antioxidant activity of stem and root of Origanum majorana Linn, Am J Drug Discov Dev, 2014, 4(2), 102-112
20. Vagi E, Rapvi E, Hadolin M, Vasarhelyine Perdei K, Balazs A, Blazovics A and Simandi B, Phenolic and triterpenoid antioxidants from Origanum majorana L., herb and extracts obtained with different solvents, J Agric Food Chem, 2005, 53, 17-21.
21. Prakash, N. K. U., Sripriya, N. S., Raj, D. D., Deepa, S., & Bhuvaneswari, S. (2019). Antioxidant potency and GC-MS composition of Origanum majorana Linn. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 32(5), 2117–2122
22. Hanane Oualili, Rachid Nmila, Fatima Chibi, Mariama Lasky, Abderrahmane Mricha, H. R. (2018). Chemical Composition and Antioxidant Activity of Origanum elongatum Essential Oil. Pharmacognosy Research, 10(October), 24–30.
23. Bouaziz, A., Khennouf, S., Zarga, M. A., & Abdalla, S. (2019). In vitro anti-oxidant, hypotensive and diuretic activities of origanum glandulosum in rat. Bangladesh Journal of Pharmacology, 14(1), 17–25.
24. Bouhdid S, Skali SN, Idaomar M, Zhiri A, Baudoux, et al. (2008) Antibacterial and antioxidant activities of Origanum compactum essential oil. Afr. J. Biotech. 7: 1563-1570
25. Semiz, G., Semiz, A., & Mercan-Doğan, N. (2018). Essential oil composition, total phenolic content, antioxidant and antibiofilm activities of four origanum species from southeastern turkey. International Journal of Food Properties, 21(1), 194–204.
26. Yılmaz, H., Çarıkçı, S., Kılıç, T., Dirmenci, T., Arabacı, T., & Gören, A. C. (2017). Screening of chemical composition, antioxidant and anticholinesterase activity of section Brevifilamentum of Origanum (L.) species. Records of Natural Products, 11(5), 439–455.
27. Köseoglu, A., Taskin, T., Sadıkoglu, N., & Bitis, L. (2016). Antioxidant Capacity of Methanol Extract of Turkish Endemic Species Origanum haussknechtii Antioxidant Capacity of Methanol Extract of Turkish Endemic Species Origanum haussknechtii. (January).
28. Özer, Z., Gören, A. C., Kılıç, T., Öncü, M., Çarıkçı, S., & Dirmenci, T. (2020). The phenolic contents, antioxidant and anticholinesterase activity of section Amaracus (Gled.) Vogel and Anatolicon Ietsw. of Origanum L. species. Arabian Journal of Chemistry, 13(4), 5027–5039.
29. Babili, F. El, Bouajila, J., Souchard, J. P., Bertrand, C., Bellvert, F., Fouraste, I., … Valentin, A. (2011). Oregano: Chemical analysis and evaluation of its antimalarial, antioxidant, and cytotoxic activities. Journal of Food Science, 76(3), C512–C518.
30. Loizzo, M. R., Tundis, R., Menichini, F., & Menichini, F. (2008). Natural products and their derivatives as cholinesterase inhibitors in the treatment of neurodegenerative disorders: An update. Current Medicinal Chemistry, 15, 1209–1228
31. İşcan, G., Demirci, B., & Bülent Köse, Y. (2020). Antimicrobial essential oil of origanum boissieri ietswaart. Journal of Research in Pharmacy, 24(2), 233–239.
32. Amor, G., Caputo, L., La Storia, A., De Feo, V., Mauriello, G., & Fechtali, T. (2019). Chemical composition and antimicrobial activity of artemisia herba-alba and origanum majorana essential oils from Morocco. Molecules, 24(22).
33. Bellakhdar J, Passannanti S, Paternostro MP, Piozzi F (1988) Constituents of Origanum compactum. Planta Med 54: 94.
34. Vasconcelos, N. G., Croda, J., Silva, K. E., Motta, M. L. L., Maciel, W. G., Limiere, L. C., & Simionatto, S. (2019). Origanum vulgare l. Essential oil inhibits the growth of carbapenem-resistant gram-negative bacteria. Revista Da Sociedade Brasileira de Medicina Tropical, 52, 1–5.
35. Kozłowska M, Laudy A E, Starosciak B J, Napiorkowski A, Chomicz L and Kazimierczuk Z, Antimicrobial and antiprotozoal effect of sweet marjoram (Origanum majorana L.), Acta Scientiarum Polonorum-Hortorum Cultus, 2010, 9(4), 133-141.
36. Amor, G., Caputo, L., La Storia, A., De Feo, V., Mauriello, G., & Fechtali, T. (2019). Chemical composition and antimicrobial activity of artemisia herba-alba and origanum majorana essential oils from Morocco. Molecules, 24(22).
37. Chebli B, Achouri M, Idrissi-Hassani LM, Hmamouchi M (2003). Chemical composition and antifungal activity of essential oils of seven Moroccan Labiatae against Botrytis cinerea Pers: Fr. J. Ethnopharmacol, 89: 165-169.
38. Martha R, Gutierrez P, Inhibition of advanced glycation end-product formation by Origanum majorana, in vitro and in streptozotocin-induced diabetic rats, J Evid Based Complement Altern Med, 2012, 1, 1-8.
39. Korkmaz, M. (2014). Hepatoprotective and Antidiabetic Activity of Origanum minutiflorum Grown Hepatoprotective and Antidiabetic Activity of Origanum minutiflorum Grown Wild in Turkey. Bothalia Journal, 44(3), 260–267.
40. Abbasi-Maleki, S., Kadkhoda, Z., & Taghizad-Farid, R. (2020). The antidepressant-like effects of Origanum majorana essential oil on mice through monoaminergic modulation using the forced swimming test. Journal of Traditional and Complementary Medicine, 10(4), 327–335.
41. Rezaie A, Mousavi G, Nazeri M, Jafari B, Ebadi A, Ahmadeh C and Habibi E, Comparative study of sedative, pre-anesthetic and anti-anxiety effect of Origanum majorana extract with diazepam on rats, Res J Biol Sci, 2011, 6(11), 611-614.
42. Deshmane D N, Gadgoli C H and Halade G V, Anticonvulsant effect of Origanum majorana L., Pharmacologyonline, 2007, 1, 64-78.