Renkli MR Nedir?
Rad.Dr. Nevit Dilmen
Renkli MR ne işimiz yarar? Gözümüz renkli gördüğü halde biz radyologlar filmlere hep siyah-beyaz bakmaya alıştık. Belki de onları anlamlı renklere nasıl dönüştüreceğimizi bilmediğimizden. Belki bunun için bir araç olmayışından. MR tarihçesine baktığımızda MR daki gelişmelerin yıllar içinde ve aşama aşama gerçekleştiğini görmekteyiz. Bugün geldiğimiz noktada donanım konusundaki ilerlemeler yavaş ve pahalı olmaya başladı. Yazılımsal ve düşünsel bir dönüşüme ne dersiniz? Hastalar ve diğer branşlardaki hekimler siyah beyazlıkları değerlendirmede sıkıntı yaşayabilmektedir. Radyologlar siyah-beyaz değerlendirmelere alıştılar ama onlar için de kolay olduğunu söyleyemeyiz. MR incelemede çekim teknikleri sekans, hastadan dönen sinyal intansite adını alır. Sinyal gücü zayıf olan alanlar siyah olarak gösterilir. Örneğin çok az hidrojen atomu içerdiğinden, hava, tüm sekanslarda siyah olarak izlenir. Parlak alanların beyazlığı ise hidrojen atomunun hangi molekülün parçası olduğuna göre değişkenlik gösterir. Vücutta en çok hidrojen içeren yağ ve su MR’da farklı davranış gösterirler. Hangi dokunun koyu, hangisinin açık izlendiği tablo 1 ve 2’de gösterilmiştir. Radyolojide MR eğitiminin zorluklarından biri ise hangi sekansta nelerin açık renkte, nelerin koyu renkte göründüğünü ezberlemektir. Diğer bir zorluk ise her hastanın görüntülerini incelerken birden fazla sekans arasında göz gezdirerek hepsini bir arada değerlendirmektir. Birden fazla görüntüye bakma gereksinim duyulması nedeni, tek görüntünün dokunun ne olduğunu ayrıştırmak için yeterli bilgiyi içermemesidir.
Bir manav dükkânına vardığımızda kırmızı elmalar, kırmızı koniler tarafından parlak görünürken, yeşil ve mavi koniler tarafından koyu görünür. Sebzeler ise yeşil koniler tarafından açık renk görünürken, kırmızı ve mavi konileri hiç uyarmaz. Muz ise hem yeşili, hem kırmızıyı uyarır, maviyi ise uyarmaz. Bu şekilde gözümüz ve beynimiz muzu sarı, elmayı kırmızı, sebzeyi yeşil renkte algılar.
Dil düzleminde anlatmaya çalışırsak, radyologlar elmayı tanımlarken, kırmızı demek yerine, hangi sekansta açık, hangi sekansta koyu olduğunu tanımlamaktadırlar. Tek siyah-beyaz görüntü 28=256 ton alırken, 3 sekanslı kompozit renkli görüntü 224=16 milyon renk değeri alabilmektedir.
Renkli MR’ın renk skalası şöyle oluşmaktadır. “T1 sekansını kırmızı renge, T2 sekansını yeşil renge, yağ baskılı T2 sekansını mavi renge atamaktayız. Bu şekilde bazı dokular insanoğlunun fiziki olarak görmeye alıştığı renklere yakın renklere bürünmeye başlıyor. Bu özel kombinasyonda yağlar sarı, sular mavi, kaslar kırmızı renge bürünmektedir. Yağların sarı olarak görünmesinin sebebi T1 de parlak, T2 de parlak ve yağ baskılı sekanslarda koyu renkli olmalarıdır. Su ise mavi olarak izlenir çünkü su T1 de koyu, T2’de ve yağ baskılı T2’de parlak görünür. Bunun için su için turkuaz mavisi renginde görünecek. Böylece üç görüntüye ayrı ayrı bakmak yerine gözümüz tek görüntüye bakarak aynı bilgilere ulaşılmaktadır. Önerilen renk kombinasyonu kullanıldığında, vücutta yaygın bulunan dokular algımızın kabul edeceği renklere yakın renklere dönüşmektedir. Bu sayede öğrenciler ve radyologların, renkli MR öğrenme ve yorumlama süresini kısaltıp kolaylaştırmaktadır.
Görüntülerin elde edilmesi sırasında uyulması gereken tek kural vardır; o da MR görüntülerin birebir örtüşmesidir. Hareket ve FOV (Field of View) adı verilen görüntüleme alanını değiştirmek, görüntülerin kaymasına sebep olur.
Renkli MR’ın uygulamada yararlı hale gelmesi için yazılım desteği ile hızlı ve pratik hale getirilmesi gerekiyordu.
Osirix Color MRI Projesi:
"Osirix Color MRI" adlı yazılım projesi, siyah-beyaz olarak elde edilen üç sekanstan oluşan T1, T2 ve yağ baskılı T2 MR görüntülerini radyoloji iş istasyonu içinde renkli MR görüntüsüne dönüştürmektedir. Bu işlemi yaklaşık 10 saniye gibi kısa bir sürede yapmaktadır. Elde edilen renkli görüntülerde vücuttaki değişik dokular kolay anlaşılır renklere bürünmektedir. Yeni MR cihazı alımı gerektirmeden Osirix adlı Radyoloji iş istasyonu içinde eklenti olarak çalışmaktadır. İşlem sürecinde orijinal T1, T2 ve yağ baskılı T2 görüntüleri silinmemektedir. Dolayısıyla ihtiyaç duyulduğunda, alışmak için gereken geçiş sürecinde orijinal görüntülere ulaşmak mümkündür.
Yazılım MIT lisansı ile açık kaynak kodlu olarak geliştirildiği için "Osirix Color MRI" indirilmesi ve kullanılması ücretsizdir.
Renkli MR Anjio: Osirix Color MRI yazılımı, arteriyel ve venöz fazda elde edilen ayrı ayrı siyah beyaz MR anjio sekanslarına uygulandığında, atardamarların kırmızı, toplardamarların mavi göründüğü 3 boyutlu renki MR anjio imajların oluşturulmasını sağlamaktadır.
İmaj segmentasyonu için ara aşama: Segmentasyon, görüntüyü aynı cinsten obje ve bölgelere ayırmaktır. Segmentasyon yazılımları, siyah beyaz yerine renkli görüntüleri kullanarak farklı alanları daha iyi ayırt edecektir.
Yapay zeka ve derin öğrenme için ara aşama: Renkli MR daha fazla bilgi içerdiğinden ayrıştırıcı özelliği ile radyoloji yapay zeka yazılımları için ara aşama olacaktır.
Yenilikçi ve Renkli üç boyutlu baskılar: Renkli MR dan üretilen modeller renkli 3D baskılar için uygun aşama olacaktır.
Kaynakça: