Tüketici Raporları ve İmkânsız Yiyecekler: Bitki Bazlı GDO Burgerleri Yeterince Güvenli mi?
Nurhayat Kayar, Toki Şehit İsmail Tetik Anadolu Lisesi
Bitki bazlı burgerler son yıllarda popülaritesini arttırmış durumda. Fast food restaurantlar ve marketler bu ürünlerin çok farklı versiyonlarını teklif ediyor. Ancak et alternatifleri eleştiriden kaçamıyor. 29 Ağustos’ta et ötesi imkânsız yiyeceklerle yapılan burgerlerin analiz raporu yayınlandı. Tüketici raporu yazarı Rackel Rapkin Peachman uyarıların sebebini açıklıyor çünkü İmkânsız yiyecek bitki bazlı GDO burgerlerin güvenliğini doğrulayacak yeterince kanıta sahip değiliz. Bu bitki, glütensiz burger, proteinini soyadan ve yağını da hindistancevizi ve ayçiçek yağı karışımından alır. Ancak burgeri eşsiz yapan ve tartışmalı kılan şey soya leghemoglobin. Et içerikli batı diyetleri bitki bazlı diyetler ile karşılaştırıldığında çevrenin sürdürebilirliği açısından bakıldığında oldukça negatif bir etkiye sahiptir. Fakat çoğu tüketici gerek sosyal ve gerek kişisel sebeplerle yedikleri et miktarını azaltmaya meyilli. Tarihte bitki bazlı diyetler küçük popülasyon grupları tarafından uygulanmıştır. Örneğin vejetaryen ve vegan diyetler. Et tüketicilerinin lezzet arayışını tatmin etmek için oluşturulan bitki bazlı diyetlerin hedeflediği et isteğini karşılayan lezzet, koku, tat duyusunun deneyimlenmesini sağlayan biyokimyasal mekanizmayı anlayarak diyete yeni ürünler sağlamaktır.
Soy Hemoglobini veya Hemoglobin Nedir?
Etin eşsiz lezzet ve aromasını veren mekanizmanın araştırılması sırasında lezzet molekülü ve bileşenlerinin kompleks dizisi içinde basit biyomoleküllerin dönüşümü esnasında kimyasal reaksiyonları katalizleyen hem molekülünün keşfine sebep oldu. Hem moleküler oksijen içeren, çoğu kimyasal süreçte temel ve yaşamın tüm branşlarında bir protein kofaktör olarak bulunan bir demirdir. Miyoglobin ve hemoglobin proteinler demir diyetinin önemli bir kaynağı olarak tarih boyunca hayvansal etten tüketildi.Bitkiler simbiyotik ve nonsimbiyotik hemoglobin proteinler içerir. Her iki protein türü de yaygın hayvan hemoglobinin atasıdır.Simbiyotik bitki hemoglobinleri leghemoglobini olarak bilinir.Baklagil bitkilerinin kök nodüllerinde bulunur. Leghemoglobin, nitrojen fiksasyonu yapan simbiyotik bakterilerin çevresindeki alanda bulunan oksijen konsantrasyonunu kontrol eder. Nonsimbiyotik bakterilerde hemoglobin oksijen homeostasi yolağında kökte, yaprakta, kotiledon da ifade edilir.
Hem Nasıl Yapılır?
Yapılan araştırmalar sonucu etin lezzetini veren imkansız yiyecek olarak tabir edilen burgerlerde kullanılan leghemoglobin soya kökünden elde edilmiştir.Zamanla bitki bazlı besinlerde kullanılan hemin dünyayı beslemek için yeterli olabileceğini görmek mümkün olabilecek.Ancak baklagillerin kökündeki leghemoglobini izole etmek için bu bitkilerin kazılması onların erozyonu önleme ve sera etkisini azaltma yeteneklerini yok edebilir.Bu yüzden fermantasyon yapacak bir araca ihtiyacımız olacak. İmkânsız burgerdeki leghemoglobin için soya geni ve maya genetik mühendisliği kullanılarak birleştirilmiştir.Bu süreçte ilk olarak maya fermantasyon üzerinden yetiştirilir.Daha sonra mayadan hem içeren leghemoglobin izole edilir ve diğer mikro besinler ilave edilerek etin lezzeti aroması sağlanarak imkansız burgerler üretilir. Bu süreç en düşük çevresel etkiyi yaratan hem üretimini sağlamamıza yol açar.
Bitki Bazlı Hem İçeren İmkânsız Burger Güvenli mi?
İnsan sağlığı gerçekten her alanda üzerinde durulan güncelliğini kaybetmeyen bir konu. İmkânsız yiyecekler, tüm ABD Gıda ve İlaç İdaresi düzenlemelerine tam olarak uyar ve FDA'ya kapsamlı test verileri sağlayarak sıkı bir uyumluluğun ötesine geçmiştir. Bu, sıkı bir sıçan besleme çalışması da dahil olmak üzere, zorlu bir test gerektiriyordu; bu, bir insanın tüketebileceğinden çok daha yüksek tüketim seviyelerinde bile hiçbir olumsuz etki bulamadı. İmkânsız yiyecekler misyonunun özü, gıda sistemindeki hayvanların sömürülmesini ortadan kaldırmak ve hayvan çiftçiliği ve balıkçılık endüstrilerinin, vahşi yaşam ve bağlı oldukları ekosistemler de dahil olmak üzere çevre üzerindeki muazzam yıkıcı etkisini azaltmaktır.Dünya Yaban Hayatı Fonu tarafından her on yılda bir araştırılan binlerce hayvan türü arasında, günümüzde yaşayan canlı hayvanların toplam sayısı 40 yıl öncesinin yarısından azdır.Bu vahşi yaşam kaybı, avcılık, balıkçılık gibi hayvanların gıda için sömürülmesi ve özellikle de hayvan çiftliği tarafından vahşi yaşam habitatının değiştirilmesi nedeniyle çok fazladır. Titizlikle yapılan sıçan çalışmalarında beklendiği gibi, leghemoglobin tüketiminden, herhangi bir insanın tüketebileceğinden çok daha büyük seviyelerde bile sıfır olumsuz etki vardı. Başka bir büyük yanılgıyı giderelim. Bu GDO'ların güvenliği konusundaki bilimsel fikir birliği nedir? Genetik mühendisliğine güvenmeyen ya da doğrudan GMO karşıtı olan kişiler, fikir birliğinin ne olduğunu yanlış anlıyor ve bu nedenle de yüzünde açıkça yanlış buluyorlar. Ancak bu sadece bir yanlış anlama değildir, bir kategori hatasıdır. Bilimsel uzlaşma, GDO'lar hakkında değildir. Genetik mühendisliği ile ilgilidir. Bu süreçle ilgili, ürünlerle değil ve bu “güvenlik” ile ilgili değil, göreceli riskle ilgilidir. Genetik mühendisliği konusundaki bilimsel fikir birliği: Genetik mühendisliği, daha çok geleneksel ıslah yöntemlerinden daha riskli değildir ve tüm ıslah yöntemlerinin bazı istenmeyen sonuç riskleri taşıdığı görülmüştür. Aslında, geleneksel yöntemleri kullanan birçok ıslah projesi, pazardaki genetiği değiştirilmiş özelliklerden daha fazla olmasa da iddialı olan dönüşümler aramaktadır. Her iki durumda da, ilgili alanlardaki bilim adamları arasında neredeyse oy birliği vardır; tüm yaygın ıslah tekniklerinin, istenmeyen zararlara ve özellikle de ticarileşmeden önce tespit edilmekten kaçınabilecek değişikliklere neden olma riski çok düşüktür. Hiçbir ıslah yöntemi güvenli sayılmaz, sadece göreceli risk çok küçüktür. Bilim, sadece göreceli risk altında “güvenli” değil, düşük göreceli riskli bu tuhaf dil, düzenli bir okuyucu için “güvenli” ye çevrilebilir.
Kaynakçalar
1- Marc Brazeau, November 22,2019:GMOs are ‘substantially equivalent’to conventional foods.Should they face reduced regulations?
2- https://faq.impossiblefoods.com/How do I know plant-based heme is safe?
3- https://faq.impossiblefoods.com/ What is soy leghemoglobin or heme?
4- https://faq.impossiblefoods.com/How do I know plant-based heme is safe?