Tıbbi Esrar Türevi Parkinson Hastalığını Tedavi Edebilir!
Cansu Erdem - Ege Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi
Esrar (kenevir veya marihuana olarak da bilinir), dünyada en çok kullanılan psikoaktif bir bitkidir. Geçmişte “yumuşak” bir madde olduğu düşünülse de günümüzde, yapılan çalışmalar neticesinde bağımlılık yapıcı ve güçlü psikoaktif etkilerinin ortaya çıkmasıyla bu düşünce yok olmaya başlamıştır. Kenevirin bu etkilerinden, içermekte olduğu bir grup molekül sorumludur. İçerdiği 500’den fazla kimyasal komponentten sadece 104 tanesi tanımlanabilmiştir. Bunlardan en etkili olanları ve farmakolojik özellik barındıranları: tethahidrokannabiol (THC) ve kannabidiol (CBD)’dür. Sentetik kannabidiol (SC) kullanımı, kenevir kullananlarda benzer psikoaktif etkilere sebep olması nedeniyle son yıllarda hızlıca yükselmiştir. Kenevir, bazı terapötik uygulamalarda belirli endikasyonlara sahiptir. Bu terapötik uygulamalar sadece belirli kannabinoidler ve bunların sentetik türevleri ile ilgilidir.
İki tür kannabinoid reseptörü tanımlanmıştır: santral sinir sisteminde (SSS) ve daha az oranda diğer dokularda mevcut olan CB (1) ve SSS dışında periferik organlarda bulunan CB (2). HU-308 isimli kannabioid agonisti (agonist: doğal olarak var olan bir molekülün davranışlarını taklit eden sentetik türev), CB (2) reseptörlerine karşı oldukça seçicidir. Molekülün, parkinson tedavisinde olumlu sonuçlar verdiği ve psikoaktif veya diğer yan etkilere sebep olmaksızın parkinson hastalığı için yeni bir yol olduğu düşünülmekte. HU-308’in yıllar süren Parkinson tedavisi sonrası oluşan yan etkilerden biri olan diskineziyi (yıkıcı ve istemsiz kas hareketleri) azalttığı saptandı. Neurobiology of Disease dergisinde yayımlanan araştırma, Sydney Teknoloji Üniversitesi'nde (UTS) Nörobilim ve Rejeneratif Tıp Merkezi (CNRM) ve St Vincent Hastanesi Sydney Uygulamalı Tıbbi Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülmüştür.
L-dopa kaynaklı diskinezi (LKD), Parkinson hastalığında (PH) kullanılan birincil tedavinin zayıflatıcı bir yan etkisidir. HU-308, farelerde test edildiğinde, diskinezide bilinen tek tedavi yöntemi olan amantadin kadar etkili olduğu fark edildi. Hatta amantadin ve HU-308 molekülü birlikte kullanıldığında LKD için sinerjik bir etki oluştuğu fark edildi. Yani amantadin ve HU-308 semptom üzerine birlikte kullanıldığında, ayrı ayrı kullanılmalarının yarattığı farmakolojik etkiden çok daha fazlasını oluşturuyorlar. Başyazar Dr Rentsch HU-308’i, “hastaların günlük aktivitelerinde aksamalara sebep olmayacak prototip bir ilaç” olarak tanımlıyor.
HU-308 Çalışma Mekanizması
HU-308 beyindeki iltihabı azaltarak, nöronları ve bağışıklık hücrelerini etkileyerek çalışır. Nörolojik bozukluklarda, beyindeki bağışıklık hücreleri travma veya obezite dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere olumsuz uyaranlarla destekleyici işlevini kaybedebilir ve 'aktif' hale gelebilir. Sydney Teknoloji Üniversitesi'nde Nörobilim ve Rejeneratif Tıp Merkezi’ndeki bilim insanları, bu aktivasyondan sonra bağışıklık hücrelerinin geri teptiğine, beynin nöronlarını öldürdüğüne, yok ettiğine ve işlevsiz hale geldiğine inanıyorlar. HU-308’nin, beyindeki iltihabı azaltarak bu bağışıklık hücrelerinin onu inhibe etmek yerine, beynin normal sinir fonksiyonlarını tekrar sağlayabileceğini düşünülüyor. Yine de Sydney Teknoloji Üniversitesi'nde Nörobilim ve Rejeneratif Tıp Merkezi’ndeki bilim insanları, saf kenevirin Parkinson tedavisinde kullanılmaması gerektiğini belirtiyorlar. Zira tedavideki esas olan nokta, sentetik olarak sentezlenen ve SSS dışında periferik organlarda bulunan CB (2) tipi kannabidiol reseptörüne spesifik etkili olan HU-308 molekülün yarattığı kannabidiol agonist etkisidir.
Sonuç olarak, sentezlenen HU-308 molekülünün amantidine benzer ve eşit derecedeki etkisi ile parkinsondaki L-dopa kaynaklı diskinezi tedavisinde, amantidine ulaşamayan hastalar için HU-308 molekülü alternatif bir tedavi yolu niteliğinde olabileceği gibi, amantidin ile birlikte kullanıldığında oluşan sinerjik etkisi ile de tedaviye farklı ve daha güçlü bir boyut kazandırabilmiştir.
Kaynaklar ve İleri Okuma
1. “Scientists discover medicinal cannabis substitute for treating Parkinson’s disease.” Erişim Adresi: https://neurosciencenews.com/parkinsons-cannabis-substitute-15341/
2. “Cannabis, cannabinoids, and health” . Erişim Adresi:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5741114/
3. “HU-308: a specific agonist for CB(2), a peripheral cannabinoid receptor.” Erişim Adresi:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10588688
4.Görsel1:https://www.wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvR mlsZTpIVS0zMDgucG5n
5. Görsel2: https://ars.els-cdn.com/content/image/1-s2.0-S0969996119303213-gr4.jpg
6. Görsel3: https://www.medicalnewstoday.com/articles/320126.php