Bezelye Dergi
- 21 Eki 2019
- 4 dakikada okunur

Tasarım Bebekler

Büşra Pilekoğlu, Lisans Öğrencisi, Başkent Üniversitesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik

Tasarım bebekler nedir? Ebeveynlerin henüz doğmamış bebeklerinin genlerini değiştirdiği, böylece bebeğin görünümü, zekası ve hastalıklara karşı direncini belirledikleri bir dünya hayal edin. Bilim kurgu filmlerinden fırlamış bir fikir gibi gelse de böyle bir gelecek hızla yaklaşıyor. Bundan sonra nasıl bir dünyayla karşılaşacağız, bunu henüz hiçbirimiz bilmiyoruz. Son zamanlarda, genetik mühendisleri insan genomunu anlamada önemli ilerlemeler kaydetti. Bu ilerleme ile insanın genetik planı ve haritalanması bize, kendimizi daha iyi anlama olanağı sağlayacaktır. Sahip olduğumuz her şey genlerin bir sonucudur. Bilim adamlarının hangi gen nerede bulunur, ne iş yapar tam olarak öğrendikten sonra, gen dizilerini değiştirerek istenilen özellikleri oluşturmaları mümkündür. Böylece tasarım bebekler yaratılabilir. Son zamanlarda, genetik mühendisleri insan genomunu anlamada önemli ilerlemeler kaydetti. Bu ilerleme ile insanın genetik planı ve haritalanması bize, kendimizi daha iyi anlama olanağı sağlayacaktır. Sahip olduğumuz her şey genlerin bir sonucudur. Bilim adamlarının hangi gen nerede bulunur, ne iş yapar tam olarak öğrendikten sonra, gen dizilerini değiştirerek istenilen özellikleri oluşturmaları mümkündür. Böylece tasarım bebekler yaratılabilir. Oxford İngilizce Sözlük’üne göre,“tasarım bebekler”, belirli genlerin veya özelliklerinin varlığı ya da yokluğunu sağlamak için genetik mühendislerinin IVF (In Vitro Fertilizasyon) yöntemiyle tasarladıkları bebeklerdir. Bu süreçte, yumurta anne rahmi dışında bir test tüpünde sperm tarafından döllenir ve genleri değiştirilir. Kuşkusuz, amaç genetik bozuklukları ve hastalıkları ortadan kaldırmaktır. Peki ama insanlık çizgiyi nerede çizecek? Aileleri çocuklarının göz rengini seçmekten, onu profesyonel bir futbolcu yapacak yeteneği vermekten, onu ince ve güzel yapmaktan kim vazgeçirecek? Tasarım bebeklerle ilgili tartışmalar doğanın kanunlarından nasıl kaçabileceğimiz ya da tasarım bebeklerin getireceği toplumsal farklılıklardan çok daha fazlasıdır. Bebeklerin özellikleri ve karakterlerini seçme süreci Ön-uygulama Genetik Tanı (PGT)olarak bilinir ve embriyo anne karnına gönderilmeden önce burada genetik eksiklikleri kontrol edilir. Uygun değişiklikler bu aşamada yapılır ve embriyo anne karnına gönderilir.

Tasarım Bebeklerin Avantajları:

Genetik bozuklukları önlemek: Genetik tarama bebeklerin Down Sendromu, spinal müsküler atrofi, kistik fibrozis,ailesel hiperkolesterolemi, Diamond-Blackfan anemisi gibi birçok ciddi hastalıkla doğma şansını azaltır. Diyabet, obezite, hipertansiyon, parkinson hastalığı, talasemi, kanser, artrit, hipotiroidizm, alzheimer hastalığı gibi bir nesilden diğerine kalıtımla geçen hastalıkların sonraki nesile geçişini engelleyebilir. Bu hastalıkları taşıyan genler taranabilir ve sadece sağlıklı genlerin rahim içine yerleşmesi sağlanabilir. Böylece sağlıklı bir gelecek nesil yaratılabilir. Bu yeni teknoloji sayesinde, anne-babalar çocuklarının, kendilerinin veya aile üyelerinin geçirdikleri hastalıklar ile mücadele etmek zorunda olmayacaklarından emin olabilirler.

Kurtarıcı çocuklar: Adam Nash, 2000 yılında devrim yaratan ‘preimplantasyon süreci’ ile doğan, dünyanın ilk bilinen tasarım bebeğidir. Bilim insanları genetik olarak onun embriyosunu seçtiler böylece ölen kız kardeşinin hayatını kurtarabilecek doğru hücrelere sahip olacaktı. Kız kardeşinde Fankoni anemisi denen genetik bir bozukluk vardı ve Adam’ın da bu hastalıkla doğma şansı çok yüksekti. Toplam 30 embriyo içinden “Fankoni anemisi” saptanmayan biri seçildi. Adam doğduğunda, onun göbek kordonundan kan hücreleri alınarak kız kardeşinin vücuduna nakledildi ve bu onun hayatını kurtardı. Adam’ın hiçbir tıbbi prosedüre maruz kalması gerekmedi ve bu operasyondan hiçbir şekilde etkilenmedi. Aynı olay Diamond-Blackfan anemisi olan Charlie Whitaker’da da yaşandı. Ailesi Charlie’nin hayatını kurtarabilmek için bir tasarım bebek sahibi olmak istedi. İngiltere’de yasal olmadığından bunu yapabilmek için Amerika’ya gittiler. 2003 yılında, Charlie’nin kardeşi doğdu ve onun göbek kordonundan alınan kök hücreler Charlie’yi tedavi etmek için kullanıldı. Kurtarıcı çocukları eleştiren çok fazla insan da var. Bu çocukların sadece diğer çocukları kurtarabilmek için dünyaya getirildiklerine ve aileleri tarafından sevilmediklerine inanıyorlar. Buna karşın çocukların aileleri bütün çocuklarını eşit sevdiklerini, bu şekilde hem çocuklarının hayatlarını kurtardıklarını hem de sevecekleri başka bir çocukları daha olduğunu söylüyorlar.

Tasarım Bebeklerin Dezavantajları:

Kök hücreler alındıktan sonra,bebeklerin terk edileceği endişesi:Karşıt gruplar tasarım bebeklerin insanlık dışı eylemlere maruz kalabileceğinden endişeleniyor.Korktukları şey insanların tasarım bebekleri sadece kök hücre elde etmek için kullanabilecekleri,kök hücreler alındıktan sonra bebeklerin terk edileceği yada aldırılacağını düşünmeleri.Ukrayna’da bir tasarım bebekten kök hücreler alınıp güzellik malzemelerinde kullanıldıktan sonra bebek 7 aylıkken yok edildi.Yine Ukrayna’da,bazı doktorlar kadınlara bebekte doğumsal kusurlar olduğunu ve gebeliği sonlandırmaları gerektiğini söyleyerek kök hücreleri ele geçirip bunları büyük paralar karşılığı satıyorlar.

İstenmeyen embriyoların yok edilmesi: Adam Nash’in doğumunda 30 embriyo içinden sadece sağlıklı olan biri seçildi bu da kalan 29 embriyonun yok edilmesi demekti. Sağlıksızda olsalar yaşam hakları ellerinden alınıyor. Bu durum bazıları tarafından etik bulunmuyor. Cinsiyet tayini Çin ve Hindistan gibi ülkelerde, kız çocuklardan kurtulmak için bir teknik haline dönüşmüştür. İnsanlar çocuklarının herkes tarafından kabul gören özelliklere sahip olmalarını istiyor.Belli bir göz ve saç rengi,uzun boy,yüksek zeka gibi. Bu da herkesi aynı kalıba girmek zorunda bırakıyor. Bu teknolojinin pahalılığı dolayısıyla,bu imkanlara belli aileler erişebilecektir. Bu da diğer insanlarla bir sınıf farkı yaratacaktır.

Dünyanın İlk Tasarım Bebekleri Çin’de Doğdu

Dünyada, genetik tasarımlı ilk bebeklerin Çin'de doğduğu ileri sürüldü. The Associated Press(AP),Çinli araştırmacı He Jiankui’nın,tüp bebek tedavisi yöntemi kullanarak,dünyaya gelen ikiz kız bebeklerin DNA'larını farklı bir yöntemle değiştirdiğini duyurdu. Tüp bebek tedavisi sırasında bazı embriyoların genetiğinin değiştirilmesinin ana nedeni olarak ülkede oldukça yaygın olan AIDS hastalığıyla mücadele gösterildi. ABD’deki çalışmalarının ardından ülkesine dönen ve iki laboratuvar kuran Çinli araştırmacı, AIDS'e yol açan HIV virüsü ile mücadele kapsamında bu çalışmaları sürdürüyordu.Araştırmacının HIV virüsü taşıyan erkeklerden alınan spermleri,HIV virüsü taşımayan kadınların embriyolarının genetiğini değiştirerek döllediği ve bu sırada HIV virüsünün hücreye girmesine izin veren bir protein oluşturan CCR5 genini devre dışı bırakmayı başardığı açıklandı. Bu habere, bilim dünyasından, insan üzerinden yapılan bir deney olduğu ve gelecek nesillere zarar vereceği gerekçesiyle çok sayıda tepki geldi. Genetik tasarım, dünyanın birçok ülkesinde DNA’da yapılacak değişikliklerin gelecek nesillere aktarılabileceği ve diğer genlere zarar verilebileceği endişesiyle yasak. Bununla birlikte HIV virüsünün toplum sağlığı için yarattığı tehdide dikkati çeken bazı uzmanlar ise bu buluşun,insan sağlığı için yararlı bir gelişme olduğu konusunda hem fikir. Avrupa ülkelerinde, Avrupa Konseyi bünyesinde geçtiğimiz yıllarda hazırlanan bir sözleşmeyle insan genleriyle oynanması yasaklanmıştı. Bu sözleşmede sadece genetik hastalıkların tedavisi için yapılacak çalışmalara yeşil ışık yakılmıştı.Çin’de de insan klonlamak yasak,ancak genetik bu tür araştırmalar serbest. Çinli araştırmacının, bu buluşu henüz bilimsel bir dergide yayınlanmadığı ve ne tür yöntemleri kullandığı belli olmadığı için bilim dünyası bu gelişmeye hayli temkinli yaklaşıyor.

Kaynakçalar

Tasarım Bebekler

Son Yazılar

Bizi Takip Et