Yumurtada Bulunan Kolesterolün Kan Kolesterolü Üzerindeki Etkisi
Yeşim Köylüoğlu, Yeditepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik
Giriş
Düzenli ve dengeli şekilde beslenen bireylerin zihinsel, fiziksel ve genel sağlık durumları açısından diğer insanlara göre daha iyi durumda oldukları bilinmektedir (1). Düzenli ve dengeli beslenme ise makro ve mikro besin ögelerinin günlük olarak uygun oranlarda kişinin ihtiyaçları doğrultusunda tüketmesine denir. Macro besin ögeleri protein, karbonhidrat ve yağ; mikro besin ögeleri ise vitamin, mineral ve iz elementlerden oluşur.
İnsanların günlük gereksinimlerini makro besin ögelerinden karşılama bakımından ise hayvansal kaynaklar bitkisel kaynaklara nazaran daha önemli bir konumdadır. Hayvansal kaynaklardan en önemlisi denilebilecek yumurta ise insanların beslenmesinde önemli bir yere sahiptir (1).
Yumurta düşük kalorili bir besindir. Birçok vitamini içinde barındırır, proteince zengindir bunların yanı sıra bazı antioksidanları, sodyum ve potasyumu da içerir. Doymuş yağ ağırlıklı olmak üzere yağ içeriğine de sahiptir.
Yani yumurta içerik bakımından neredeyse her besin maddesini içinde barındıran hayvansal bir gıda olup dengesiz bir beslenme probleminde çözücü rol oynar. Yaklaşık olarak 60 gram bir yumurta içerisinde 6 gram protein vardır. Birçok esansiyel amino asidi içinde barındırmasından dolayı biyolojik değeri 100 sayılmaktadır ve diğer besinler yumurta üzerinden değer almaktadır (2).
Kolesterol
Kolesterol birçok işlevi olan vücut için gerekli bir bileşiktir. Kolesterol her hücrenin zarında bulunur ve hücrenin esnekliğini sağlar, beslenme ile tüketilen yağların sindiriminde ve emiliminde rol oynayan safra asitlerinin sentezlenmesinde kullanılır ve böbrek üstü hormonları (kortizon, aldesteron) ile kadın ve erkek hormonları (Östrojen, progesteron, testesteron) kolesterolden üretilmektedir. Yoğunlukla sinir dokuda bulunmaktadır. Kolesterol besin kaynaklarının yanı sıra insan vücudunda da üretilebildiğinden esansiyel bir bileşik değildir (2).
Kolesterol damarlarda belli bir şekilde dolaşır. HDL (yüksek yoğunluklu lipoprotein), LDL (düşük yoğunluklu lipoprotein) ve VLDL (çok düşük yoğunluklu lipoprotein) farklı yoğunlukla ve farklı işlevleri olan bileşiklerdir. LDL üretilen kan kolesterolünü damarlara taşırken HDL ise kolesterolü damarlardan karaciğere geri taşır. LDL damarlarda tabakalaşmaya yol açar. HDL ise bunun tersini yapar. VLDL ise yağ dokuya ve kaslara karaciğerden lipid gruplarını taşır. Bu sebeple HDL kolesterol iyi, LDL kolesterol ise kötü kolesterol olarak tanımlanır. LDL yüksekliğinin zararlı olması kadar HDL seviyelerinin de yüksekliği insan için zararlıdır.
Yumurta ve Kan Kolesterol Seviyesi
Yumurta besin değeri açısından en zengin gıda sayılırken Türkiye de dâhil dünya çapında yıllık yumurta tüketimi yeterli seviyelerde değildir. Tüketim azlığının bir sebebi ise insanların yumurtanın kolesterol içeriğinin yüksek olma sebebiyle kan kolesterolünü arttırıp kalp ve damar hastalıklarına yol açtığı düşünmesindendir (2). Kan kolesterolünün yüksekliği kalp ve damar hastalıkları üzerinde etkisi vardır ancak yükselen kan kolesterolünün diyet ile alınan kolesterolden mi kaynaklandığı yoksa vücudun kendi ürettiği bir kolesterol mü olduğu daha önemli bir noktadır (3).
Beslenme uzmanlarının araştırmalarına göre beslenmenin kan kolesterolü üzerindeki etkisi sadece %20 ile sınırlıdır. Geriye kalan %80 etki ise psikolojik stres, diyabet, obezite, alkol tüketimi, sigara kullanımı, hareketsizlik ve cinsiyete bağlı faktörlerdir (4). Etki yüzdeleri böyle olmasına rağmen insanları korkutan daha çok diyetle alınan kolesterol olmuştur ve bu sebeple insanlar diyetle aldıkları kolesterolü azaltma çabasına girerek en göz önünde olan yumurtayı seçmiştir.
Bu duruma örnek olarak beslenme düzeninde çokça yağ ve yüksek kolesterollü besin olmasına rağmen kan kolesterollerinde yükselme gözlemlenmeyen bireyleri ve hatta yüksek kan kolesterol seviyeleri görülen birtakım kişilerin kalp ve damar hastalıklarına yakalanmadığı tespit edilmesini verilebilir (5).
Sonuç
Et grubu ile benzer makro besin ögelerine sahip olan yumurta çok besleyici ve sağlıklı bir yiyecektir. Hem protein hem de yağ içeriğiyle doyurucudur. Barındırdığı antioksidanlar ve vitaminler de sağlık açısından önemli rol oynar. Ağırlıklı olarak yumurtanın sarısında bulunan kolesterol ise insanları kan kolesterol seviyelerini yükselteceği gibi bir endişe ile yumurtadan uzaklaşmalarına sebep olmuştur.
Fakat kişilerin beslenme uzmanı veya doktoru tarafından engellenmedikçe kolesterolü düşük bir diyet modelinin sağlığını koruyacağı düşüncesiyle uygulanması doğru bir yol değildir. Uzmanların da kanıtladığı gibi vücudun kendi ürettiği kolesterolün yani besinlerle alınanın dışındaki %80’lik kısmın günlük yaşamda insanları başka birçok yönde olumsuz etkileyen stres, aşırı kilo, sigara kullanımı, alkol tüketimi gibi alışkanlık veya durumlar oluşturmaktadır.
İnsanların öncelikle yapması gereken şey yumurta gibi sağlıklı bir besini hayatlarından atmaya çalışmak yerine kötü alışkanlıkları hayatlarından çıkarmaya çalışmasıdır. Daha hareketli ve aktif bir yaşam sürmek ve daha az stres, kaygı içeren bir ortam yaratmaya çalışmak kendilerini korktukları yüksek kolesterolden büyük bir oranda korumuş olacaktır.
Kaynaklar
1) Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/544229
2) Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/34158
3) Ergül, A., 2000. Yumurta Tüketimi ve Kolesterol. Tarım ve Köy
İşleri Bakanlığı Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Tavukçuluk Araştırma Dergisi, Cilt:2, Sayı:2
4) Naber, E. C.,1976. The Cholesterol Problem, The Egg and Lipid
Metabolism in The Laying Hens. Poult. Sci., 55: 14-30.
5) Lown, R. M., 1993. Lipoprotein (A) ve Kalp Hastalıklarındaki Rolü. Bilim ve Teknik Dergisi, Cilt:26, Sayi: 305, Nisan 1993.
6) Kapak Fotoğrafı Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2017/yazarlar/taylan-kumeli/iyi-kolesterol-nasil-yukseltilir-1687621/
7) Fotoğraf 1 Erişim Adresi: https://www.webmd.com/cholesterol-management/news/20190315/are-eggs-the-cholesterol-enemy-again
8) Fotoğraf 2 Erişim Adresi: http://www.haber7.com/saglik/haber/2596350-kolesterol-nedir-neden-yukselir-kolesterolu-dusuren-besinler-nelerdir